بررسی رابطه مشارکت سیاسی و مشروعیت حکومت در فقه سیاسی شیعه (از مشروطه تا انقلاب اسلامی ایران)

توضیح

از زمان شکل گیری و گسترش اندیشه های سیاسی در اجتماعات و مکاتب مختلف فکری، یکی از مهمترین مباحث در بین اندیشمندان هر دوره، مطالعه پیرامون نحوه ی اداره جوامع و بررسی نقش مردم در این خصوص بوده است که در این میان، دین مبین اسلام و مذهب تشیع نیز از این قاعده مستثی نبوده است. بر همین اساس، در پاسخ به این سوال که فقهای شیعه در عصر معاصر چگونه میان مفهوم مشارکت سیاسی مردم در حکومت و مشروعیت آن رابطه برقرار کرده اند رابطه ی مشارکت سیاسی و مشروعیت حکومت و نقش مردم در آن از منظر برخی فقهای معاصر شیعه (از مشروطه تا کنون) مورد بررسی قرار گرفته است و به علت پذیرفته شدن مقوله دموکراسی در دوره ی معاصر در بین جریان های مختلف سیاسی و وارد شدن آن به ادبیات سیاسی اسلام، فقهای شیعه را بر آن داشته تا با رویکرد دینی به این موضوع پرداخته و آن را یک موضوع مهم و اساسی در مکتب اسلام تلقی نموده و سابقه آن را نیز به صدر اسلام نسبت دهند، اما با توجه به دیدگاه های آنها در مورد ماهیت حکومت در اسلام و در دوره غیبت و نقش مردم در رابطه با آن، از دیدگاه های متفاوت مثبت یا منفی در این خصوص برخوردار می باشند که در این میان اکثریت آنها معتقدند که مردم در شکل گیری و عینیت بخشی به حکومت چه در زمان معصوم و چه در زمان غیبت معصوم، نقش محوری و اساسی دارند ولی در مشروعیت دهی به حاکمیت حاکم ( معصوم یا ولی فقیه) نقشی ندارند، زیرا از دیدگاه این طیف نصب آنها از جانب خداوند می باشند و از سوی دیگر عده ای نیز مشروعیت الهی - مردمی برای حاکم قائل بوده و معتقدند که طبق آموزه های وحیانی و روایی، خداوند با مشخص نمودن برخی مولفه های شاخص برای حاکم، تعیین سرنوشت و انتخاب حاکم را نیز به خود مردم موکول نموده است که در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی این موضوع مورد بررسی قرار گرفته است.
واژه‌های کلیدی: مشروعیت، حکومت، اسلام، فقه، شیعه.