بررسی رویت هلال با چشم مسلح در فقه شیعه با تأکید بر مسائل مستحدثه

توضیح

در شرع مقدس اسلام بسیاری از احکام بر عناوینی مترتب شدند که ظرف تحقق آن‌ها ایام مشخصِ ماه قمری است. ماه قمری در اصطلاح منجمان و عرف چندین اطلاق و معنا دارد اما شارع مقدس ماه قمری «هلالی» را که به فاصله زمانی بین دو رویت هلال اطلاق می‌شود مورد تأیید قرار داده است و امکان دارد گاهی 29 روزه و گاهی30 روزه واقع شود. در این‌که میزان در شروع ماه قمری چیست؛ چندین دیدگاه وجود دارد: 1- خروج از محاق و تحت الشعاع، هر چند هلال با چشم عادی یا مسلح هم دیده نشود. 2- خروج از محاق و تحت الشعاع، هنگامی که هلال با چشم عادی یا مسلح دیده شود یا امکان رویت با چشم عادی یا مسلح باشد. 3- خروج از محاق و تحت الشعاع، هنگامی که هلال با چشم عادی دیده شود یا امکان رویت با چشم عادی باشد و رویت یا امکان رویت با چشم مسلح کفایت نمی‌کند. در روایات متواتر زیادی رویت هلال نشانه شروع ماه قرار داده شده است لذا دیدگاه اول مردود می‌باشد. دیدگاه دوم با اختراع دوربین و تلسکوپ و استفاده از این ابزار در امر رویت هلال حادث گردیده است و عمری بیش از چند دهه ندارد لذا این امر از مسائل مستحدثه محسوب می‌شود و عمده دلیل این دیدگاه تمسّک به اطلاق رویت در روایات است، اما رویت پذیری هلال با چشم مسلح و چشم عادی دارای نتایج متغایر است و امکان دارد هلال با چشم مسلح قابل رویت باشد ولی با چشم عادی قابل رویت نباشد، لذا هر دو نوع رویت نمی‌تواند موضوع حکم باشد چون شارع دو چیزی که اثرشان مختلف است ملاک برای احراز موضوع قرار نمی‌دهد و الا باید در یک افق دو روز را اول ماه بدانیم. از طرفی رویت پذیری با چشم مسلح نمی‌تواند تنها موضوع حکم باشد، پس چاره‌ای نیست جز این‌که بگوییم رویت پذیری هلال با چشم عادی موضوع حکم است؛ چون این نوع رویت در زمان صدور مورد تأیید قرار گرفته است. ادله و شواهد دیگری نیز این دیدگاه را تأیید می‌کنند و در مقابل، ادله و شواهدی که قائلین به اعتبار چشم مسلح برای تأیید نظرشان آوردند دچار اشکال می‌باشد.
واژه های کلیدی: رویت هلال ماه، ماه های قمری، مسائل مستحدثه، احکام شرعی، روایات اسلامی، رویت، فقه جعفری