بررسی عقلانیت در اقتصاد متعارف، اقتصاد رفتاری و اقتصاد اسلامی

توضیح

عقلانیت پیش‌فرض اساسی اقتصاد متعارف محسوب می‌شود و اکثر نظریات اقتصاد جریان اصلی بر اساس این مفهوم ساخته شده است. نگاه اقتصاد متعارف به ماهیت انسان باعث شده است تا هدف و انگیزه رفتار اقتصادی افراد را به بیشینه کردن منفعت تعبیر کند و عقلانیت را بر محور پی‌جویی نفع شخصی تعریف کند. هدف اصلی این پژوهش، بررسی عقلانیت در اقتصاد متعارف، اقتصاد رفتاری و اقتصاد اسلامی و بیان تفاوت‌ و شباهت‌ در ماهیت، ویژگی‌ها، رویکردها، سطوح و کارکرد عقلانیت در سه مکتب مذکور اقتصادی است. روش انجام کار بر اساس مستندات کتابخانه‌ای، تحلیلی- توصیفی و تحلیلی-تطبیقی است. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد. که اولا بیشتر ویژگی‌های عقلانیت در اقتصاد متعارف با عقلانیت در اقتصاد اسلامی و اقتصاد رفتاری متفاوت است و در تقابل با آنها قرار دارد. ثانیا ماهیت عقلانیت در اقتصاد متعارف ابزاری، در اقتصاد اسلامی ذاتی و در اقتصاد رفتاری فرآیندگرا است. ثالثا صورت‌بندی رویکردهای عقلانیت در هر سه اقتصاد مشابهت دارد اما در محتوا و کیفیات متفاوت هستند و رابعا سطوح عقلانیت در اقتصاد اسلامی و متعارف در سطوح بینش، ارزش و کنش مشابه به نظر می‌رسند هر چند که کیفیات متفاوتی دارند. نهایتا آنکه مولفه‌های عقلانیت در اقتصاد اسلامی و اقتصاد رفتاری نسبتا به هم شباهت بیشتری دارند و با توجه به اینکه اقتصاد رفتاری از طریق شواهد تجربی موارد نقض فراوان انحراف رفتار انسان از الگوی عقلانیت اقتصاد متعارف را نشان داده، لذا می‌تواند در ترکیب با عقلانیت اسلامی تبیین دقیق‌تر و مناسب‌تری از رفتار انسان داشته باشد.
واژه‌های کلیدی: عقلانیت، انسان اقتصادی، رفتار عقلانی، پی جویی نفع شخصی، مطلوبیت.