بررسی عوامل مؤثر بر ارتقای حقوق شهروندی از منظر فقه و حقوق ایرانی-اسلامی (فایل منبع موجود نیست)

توضیح

حقوق شهروندی مقوله ای است که با مفهوم فرهنگ هر جامعه گره خورده و از آنجا که فرهنگ هر مرز و بوم ناشی از سه قلمرو اساسی فعالیت های اجتماعی، فضای سیاسی و وضعیت اقتصادی آن جامعه است، فرهنگ هر جامعه ای کاملاً منحصر به فرد می باشد و هر فرهنگی نیز شهروند ویژه خود را می طلبد. بحث و تبادل نظر درباره حقوق شهروندی و جایگاه آن در تمدن اسلامی به عنوان یکی از مباحث مهم در دوره معاصر می باشد که مورد توجه صاحب نظران جهان اسلام نیز قرار گرفته است، به این دلیل که تمدن های مختلف از جمله تمدن غربی درصدد هستند تا با اشاعه دیدگاه حقوق شهروندی لیبرالی، رویکرد خود را به عنوان رویکرد مطلوب بر دیگران تحمیل کند. با این حال، سیر تاریخی شکل گیری دین اسلام نشان می دهد که اسلام نیز دارای پایه های تمدنی سترگی است که معماری اولیه آن به دست رسول گرامی اسلام (ص) بنیان گذاشته شد و طی نسل های متمادی، رویکردهای متعددی در حوزه های مختلف از جمله توجه به حقوق انسان ها داشته است، هر چند حقوق شهروندی مفهومی نوین است و خاستگاه آن به انقلاب فرانسه برمی گردد، اما مفاهیم و مؤلفه های حقوق شهروندی به صورت روشن در نزد تمدن اسلامی دیده می شود. در این زمینه می توان به مؤلفه های مشترک تمدن اسلامی و حقوق شهروندی از جمله علم و دانایی، مدارا، اخلاق مداری و عقلانیت اشاره کرد. با این حال، مؤلفه های حقوق شهروندی در تمدن اسلامی به الهی بودن و خدامحوری توجه خاصی می نمایند و از این جهت با سایر تعاریف متعارف از حقوق شهروندی متمایز هستند. بنابراین، بعد دیگر حقوق شهروندی، الهی بودن و خدامحوری است که به طور خاص در حقوق شهروندی تمدن اسلامی مورد توجه قرار می گیرد. در این راستا، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به عنوان میثاق و منشور ملی در اصول متعدد بسیاری از حقوق شهروندی و حقوق انسانی را به رسمیت شناخته است. گرچه این پذیرش مشروط به همخوانی با مبانی اسلام تلقی شده است؛ اصول 15 و 19 تا 41 مستقیم و غیرمستقیم به بسیاری از حقوق شهروندی صحه گذارده اند. در حکومت اسلامی ایران نیز رابطه حقوقی فرد و دولت دارای جایگاه خاصی است و حقوق و امتیازات افراد به شکل مبسوط تری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تبیین گردیده و در این خصوص طبعاً و ذاتاً ساکت نیست، زیرا مهم ترین منابع اختصاصی حقوق اساسی ایران برگرفته از فقه اسلامی است و بنیادی ترین بخش آن اعلام حقوق و آزادی های اساسی افراد است که همسو با ارزش های اسلامی است، گرچه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران واژه های شهروند و حقوق شهروندی به کار نرفته، ولی در عوض، از تعبیراتی چون حقوق ملت، حقوق عمومی، حقوق عامه، حقوق فردی اجتماعی چند بار استفاده شده است که تبیین همه جانبه آن نیازمند تحقیق عمیق و تفصیلی است. حقوق فردی شهروندی یا ضوابط و قواعدی که حقوق فرد و دولت و قلمرو اختیارات آن‌ها را در برابر یک دیگر تعیین می‌کند، از جمله مباحث مطرح و مهم جهان کنونی است. در حکومت اسلامی ایران نیز رابطه حقوقی فرد و دولت دارای جایگاه خاصی است و حقوق و امتیازات افراد به شکل مبسوط‌تری در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران تبیین گردیده و در این خصوص طبعا و ذاتا ساکت نیست، زیرا مهم ترین منابع اختصاصی حقوق اساسی ایران برگرفته از فقه اسلامی است و بنیادی‌ترین‌ بخش آن اعلام حقوق و آزادی‌های اساسی افراد است که همسو با ارزش‌های اسلامی است، گرچه در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران واژه‌ های شهروند و حقوق شهروندی به کار نرفته، ولی در عوض، از تعبیراتی چون حقوق ملت، حقوق عمومی، حقوق عامه، حقوق فردی اجتماعی چند بار استفاده شده است که تبیین همه جانبه آن نیازمند تحقیق عمیق و تفصیلی است همچنین حقوق شهروندی از مفاهیمی است که در سال‌های اخیر کاریرد آن در جامعه ایران نیز به نحو چشمگیری رو به افزایش نهاده است اما این مفهوم در گفتمان حقوقی و سیاسی کاربرد روشن و محتوای محصلی ندارد. هر چند پیدایش این مفهوم جدید و اقبالی که به آن شده است معنادار است. از این رو که حکایت از خواست عمومی برای به رسمیت شناختن حقوق بیشتر دارد. حقوقی که در مجموعه حقوق قبلی نیستند یا ناکارآمدند. بنابراین بررسی و گفتگوی نقادانه پیرامون این موضوع می‌تواند جایگاه مهمی در میان پژوهش‌های حقوقی داشته باشد. به همین منظور قصد داریم تا با شناسایی و رتبه‌بندی عواملی که بر حقوق شهروندی اثرگذار می‌باشد بتوانیم حقوق شهروندی را افزایش دهیم زیرا حقوق شهروندی می‌تواند در مدیریت شهری، توسعه پایدار هر کشوری، تربیت نسلی خوشبین به آینده و آماده قبول مسئولیت برای اداره جامعه و کاهش جرم و جنایت در جامعه نقش به سزایی دارد و امید به زندگی را بین افراد جامعه بیشتر می‌کند. عوامل زیادی بر ارتقای حقوق شهروندی اثرگذار می‌باشند از جمله: رسانه‌های جمعی، حقوق مدنی، حقوق اجتماعی، حقوق سیاسی، مشارکت اجتماعی، نگرش به حقوق شهروندی، پایگاه اجتماعی، اخلاق مداری و ... می‌باشد. لذا هدف پژوهش حاضر، شناسایی عوامل مؤثر بر ارتقای حقوق شهروندی از منظر فقه و حقوق ایرانی - اسلامی با رویکرد نگاشت شناختی فازی می باشد.
واژه های کلیدی: حقوق شهروندی، فقه، حقوق.