بررسی فقهی نقش حکومت اسلامی در مواجهه با تهدیدات امنیتی

توضیح

گرچه بشر از ابتدای خلقت، با امنیت و مفاهیم مرتبط با آن -همچون نا امنی، تهدید امنیتی، ابزارهای تأمین امنیت و ... - مواجه بوده اما مطالعات امنیتی به عنوان علمی مدون و مصرح، در نیمه دوم قرن بیستم به صورتی جدی مورد توجه اندیشمندان و رجال سیاسی قرار گرفت و تحت عنوان شاخه ای از مطالعات استراتژیک مطرح گردید. با اتفاقاتی از جمله جنگ های جهانی اول و دوم، شورش های مردمی علیه نظام های سیاسی حاکم، هرج و مرج در نظم اجتماعی و ... که منجر به ایجاد نا امنی در جوامع مختلف گردیده بود، اقبال به این مطالعات و بررسی علمی و دقیق ابعاد و زوایای مختلف آن مورد توجه ویژه واقع شد. قطعا مفهوم عام امنیت مفهومی مختص قرن بیستم نیست ولی آنچه در قرن بیستم اتفاق افتاد زمینه پرداخت به مفهومی خاص از امنیت و نا امنی گردید که مجال بررسی تخصصی بر روی این مفاهیم را فراهم کرده است.لازم به ذکر است که ادبیات نظری تخصصی امنیت، بیشتر مربوط به اندیشمندان کشورهای غربی است و سهم مسلمانان و اندیشمندان اسلامی در این ادبیات نظری، کم رنگ است و همین مسأله زمینه پرداخت عمیق تر به این عرصه را مبتنی بر مبانی فقهی پر اهمیت تر می نماید. پر واضح است که مقصود از سهم اندک مسلمانان در ادبیات نظری امنیت، عدم پرداخت منابع اسلامی به مفهوم امنیت نیست، بلکه مقصود آن است که در ادبیات نظری مطالعات امنیتی که بحثی تخصصی و دارای ساختار و چینشی خاص در عصر حاضر است، سهم مسلمانان و اندیشمندان اسلامی در تدوین این علم و تولید ادبیات نظری آن بسیار اندک بوده و اکنون که جوامع اسلامی با سنخ و سطح جدیدی از تهدیدات امنیتی مواجه هستند گام برداشتن در طراحی نظام امنیتی اسلامی با رویکرد اجتهاد سیستمی، از اساسی ترین موضوعاتی است که پاسخ آن نیاز به پرداخت نظام سازانه فقهی به موضوع امنیت دارد.شکی نیست در اینکه دین اسلام به عنوان کامل ترین شریعت الهی از نظامات اجتماعی غافل نبوده و به صورتی کاربردی در ابواب و قواعد مختلف، نوع نگاه خود به نظامات اجتماعی را تبیین نموده است. در این راستا حکومت اسلامی به عنوان کلان نظام، جهت تحقق مصالح و دفع مفاسد اجتماعی مورد توجه مبانی فقه امامیه بوده است و مهمترین کارویژه حکومت اسلامی را ایجاد و حفظ امنیت و جلوگیری از ناامنی به معنای عام آن دانسته اند. امری که مورد تصریح فقها از جمله شهید اول بوده که می فرماید کارویژه نظام سیاسی اسلام (یعنی همان حکومت اسلامی) حفظ مصالح خمسه یعنی حفظ نفس، دین، عقل، نسب و مال است و غیر از این مصالح نیز هر آنچه داخل در جلب مصلحت و دفع مفسده در اجتماع انسانی است داخل در شریعت می باشد.با توجه به این توضیح، حکومت اسلامی مرجع تأمین امنیت به معنای عام آن یعنی امنیت نظامی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، زیست محیطی و ... معرفی شده است و این نکته به عنوان پیش فرض تحقیق مورد توجه نگارنده می باشد.حال گرچه ذیل عنوان «رویکرد اسلامی به امنیت» بررسی هایی در مبانی اسلامی صورت گرفته و تا حدودی دکترین امنیت نیز با این رویکرد بررسی گردیده و در این مطالعات از مبانی فقهی نیز بهره برده شده لکن نگارنده با نگرش نظام سازی به فقه و استفاده از مباحث فقه الاجتماع، در صدد است تا با بهره مندی از ابواب فقهی و قواعد فقهیه مرتبط با موضوع نظامات امنیتی اسلام، نسبت و جایگاه حکومت اسلامی را در این نظام بررسی نموده و زوایای فقهی وظایف و اختیارات حاکمیت (نقش حاکمیت) در رفع و دفع تهدیدات امنیتی جامعه اسلامی را مورد مطالعه قرار دهد.
واژه‌های کلیدی: فقه، تامین امنیت، حکومت اسلامی، تهدیدات امنیتی