بررسی فقهی و حقوقی جرم‌انگاری توهین به مقدسات در فقه شیعه و حقوق کیفری ایران و تعارض آن با اصل آزادی بیان در جهان غرب

توضیح

مقدسات دینی، افراد، اشخاص، مفاهیم، نهادها و نمادهای مورد احترام دینی‌مداران است که اهانت به آنها باعث برانگیختگی عاطفی اعضای آن جامعه شده و می‌تواند بسترساز رفتارهای افراطی و خطرات جدی امنیتی در سطح ملّی و بین‌المللی گردد؛ چرا که اساسی‌ترین نیاز بشر، برخورداری از امنیت و آسایش در پرتو عدالت بر محور حق‌گرایی و در جهت تحکیم ارزش‌های دینی وگام نهادن در مسیر خداشناسی وخداپرستی است؛ اما توهین به مقدسات نمایشی است از جدایی فرد از ارزش‌های دینی وحرکت به سمت مادیگری. شکی نیست که حفظ حریم آزادی (از جمله آزادی بیان) در جامعه برای امنیت، صلح لازم و ضروری است اما هیچ‌کس حق ندارد به نام آزادی به مقدسات دیگران توهین روا دارد؛ از همین رو، در قانون و شرع مقدّس اسلام، برای اهانت‌کننده مجازات‌هایی تعبیه شده است. این مجازات منافاتی با آزادی بیان ندارد؛ زیرا منشأ احکام شریعت حکمت و عدالت خداونداست. از دیگر سو، هیچ نظام سیاسی در دنیا، آزادی بدون قید و شرط را نمی‌پذیرد. در این نوشتار خواهیم دید که قانون‌گذار از مقدسات و توهین تعریف دقیقی ارائه نکرده و تشخیص آن را به عرف و فقهای عظام واگذار نموده است. این پژوهش ضمن بررسی اجمالی شالوده‌های دینی در جرم‌انگاری اهانت به مقدسات، برخی اصول جرم‌انگاری مانند اصل مصلحت عمومی و اصل ضرر را که می‌تواند ضابطه جرم تلقی کردن توهین به باورهای دینی به عنوان ارزشی انسانی و فراملی باشد، مورد تحلیل قرار داده و با توجه به ضرورت جداسازی بحث و انتقاد در جهت حمایت از آزادی بیان از توهین و تمسخر در حمایت از آزادی عقیده و احترام به باورمندان، به چالش‌های جرم‌انگاری توهین به مقدسات پرداخته است. هدف این پژوهش ارائه رهیافتی برای برون رفت از دور باطل خشونت و افراط‌گرایی در سطح منطقه‌ای و جهانی است.
واژه‌های کلیدی: توهین به مقدسات، جرم انگاری، قانون مجازات اسلامی، آزادی بیان، حقوق بشر، فقه شیعه