توضیح

خانواده که بنیادی‌ترین واحد تشکیل‌دهنده جامعه است و نقشی بی‌بدیل در تولید، حفظ و ارتقای فرهنگ جامعه دارد؛ با ازدواج تکون می یابد. ازدواج نزد اُمَم مختلف، خصوصاً اُمت اسلام، دارای آداب، احکام و عرف خاصی است. عدم مراعات احکام مربوط به ازدواج آن را از کارکردهای خود عقیم می سازد و موجب ایراد آسیبهای روانی و اجتماعی مانند افزایش ولگناری به جامعه می شود. با این وجود، امروزه با تغییر باورها و ارزشهای جوامع بشری، الگوهای جدیدی از زندگی مشترک شکل گرفته است که هیچ سازگاری با ارزشهای انسانی و اسلامی ندارند. از آن دست هم باشی یا ازدواج سفید است که در آن زن و مرد، بدون ثبت ازدواج در دفاتر رسمی و رعایت تشریفات و آداب نکاح، به صرف رضایت قلبی، به زندگی با یکدیگر در زیر یک سقف می پردازند. به عقیده ی جامعه شناسان، ازدواج سفید در ایران رو به افزایش است و عوامل مختلفی همچون مشکلات اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی، به رواج آن دامن می زند. در این تحقیق با مقایسه ی این پدیده با انواع نکاح مشروع از بعد فقهی و حقوقی به بررسی دلالت هم باشی زوجین بر نکاح پرداختیم. یافته های پژوهش نشان می دهند که افراد، به منظورِ تَلذذ جنسی یا کسب شناخت از یکدیگر برای ازدواج آتی و یا زیست مشترک، وارد هم باشی می شوند و از دیدگاه فقهی و حقوقی، این پدیده دلالت بر هیچ یک از انواع نکاح مرسوم ندارد و نمی توان آثار شرعی و قانونی نکاح از جمله مهریه، نفقه و حلیت رابطه را بر آن بار نمود. با این حال، در صورت وجود قصد زوجیت میان طرفین و خالی بودن آنها از موانع نکاح و نیز رعایت تمام شرایط صحت نکاح، می توان، هم باشی را نکاح معاطاتی دانست. البته مشهور فقها و حقوقدانان بر این عقیده اند که، نکاح معاطاتی صحیح نیست.
واژه‌های کلیدی: همباشی، ازدواج سفید، هم خانه، نکاح، مهریه.