بررسی فقهی و حقوقی مالکیت معنوی

توضیح

مالکیت اضافه و نسبتی اعتباری بین شخصی است که مالک نام دارد و شیءای که مملوک نامیده میشود، به اعتبار نسبتی که به شخص پیدا کرده است. بنابراین مالکیت که ریشه‌ای فطری دارد و عقلا بر اساس انگیزه عقلایی آن را اعتبار میکنند، صرفا در عالم اعتبار تحقق مییابد. مالکیت به طورکلی، به دو نوع مادی و معنوی قابل تقسیم است.گاهی متعلق مالکیت یک شیءخارجی است؛ در این صورت آن را مالکیت مادی می‌نامند و گاهی متعلق آن در عالم خارج وجود ندارد و معلول فکر است که مالکیت معنوی نامیده میشود. مالکیت معنوی که همان مالکیت غیرمادی میباشد، امتیازی است که موضوع آن آفرینشهای فکری، خلاقیت، ابداع و نوآوریهایی است که در نتیجه‌ی تلاش پدیدآورنده‌ی آن در اختیار جامعه قرار میگیرد. با توجه به اینکه حجم وسیعی از حقوق افراد مربوط به حقوق معنوی آنها است و نقض مالکیتهای معنوی میتواند سهل‌تراز نقض حقوق مالکیتهای عینی صورت پذیرد، لذا شناسایی این مالکیتها و حقوق معنوی، در جهت حفظ و احترام به این حقوق و عدم نقض آنها ضرورت و اهمیت خود را می‌یابد. با توجه به اینکه این نوع مالکیتها ملموس نیستند، ابهاماتی در خصوص مالیت داشتن آنها، مدت زمان حمایت از این گونه آثار، نحوه‌ی ایراد خسارت بر این مالکیتها و چگونگی جبران آن وجود دارد که می‌طلبد به آن پرداخته شود. در رابطه با حقوق مالکیت معنوی رویه‌ی واحدی وجود ندارد و اعتبار بخشیدن به حقوق مذکور، محل بحث فقها و حقوقدانان معاصر میباشد. عده‌ای از فقها و حقوقدانان با در نظر داشتن ارزش والای آفرینشهای فکری خواستار حمایت جدی و فراهم ساختن زمینه‌های رشد و پیشرفت مالکین حقوق معنوی هستند؛ در مقابل عده‌ای معتقدند که حمایت از مالکیتهای معنوی می‌تواند مانعی جدی در برابر توسعه و پیشرفت جامعه باشد. در پژوهش حاضر که به روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته، با بیان و تشریح اقسام حقوق مالکیت معنوی و با تکیه بر دلایلی؛ ازجمله لزوم احترام نسبت به عمل مسلمان، لزوم حمایت از پدیدآورندگان آثار فکری، رعایت حقوق مادی و معنوی آن‌ها و ضرورت نفی ایراد خسارت و ضرر، مالکیت معنوی معتبر شناخته شده است.
واژه‌های کلیدی: حق، مال، مالکیت، مالکیت معنوی، آثار فکری