بررسی مبانی فقهی قواعد کاربردی مربوط به حفاظت از محیط‌زیست بر اساس فقه شیعه با رویکردی بر نظرات حضرت امام‌خمینی(ره)

توضیح

عصر حاضر، دوران پیشرفت صنعت و تکنولوژی است. این مسأله از سویی مزایای فراونی برای بشر در پی داشته، اما از سوی دیگر باعث هجوم آلاینده های زیست محیطی و تخریب منابع طبیعی گردیده است. مسائلی همچون انفجار جمعیت، مهاجرت بی رویه به شهرها و سلطه ی فراتر از حد انسان بر طبیعت ناشی از همین امر است. بنابراین امروزه مسأله ی بقای حیات بر روی کره ی زمین به یک بحران جهانی تبدیل شده و حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از تخریب بیشتر آن در رأس امور مجامع بین المللی قرار گرفته است. در این رابطه دین اسلام که کامل ترین دین آسمانی است در تمام شئون زندگی انسان از جمله محیط زیست، دارای قوانین و احکام راهگشایی است. این تحقیق با هدف تبیین کاربرد قواعد فقهی در حفاظت از محیط زیست به بررسی ادله ی شرعی با رویکردی بر نظرات امام خمینی (ره) در این رابطه می پردازد. قرآن کریم در بسیاری از آیات خود، به نمادهای طبیعی محیط زیست اشاره کرده و انسان ها را به حفاظت از این نعمت الهی فرا می خواند. در این نوشتار بر اساس آیات قرآن کریم، سنت معصومین علیهم السلام و قواعد کلی فقهی به حفظ محیط زیست به عنوان یک وظیفه ی شرعی و حرمت تخریب آن اشاره شده است. در این راستا مفاد قواعد فقهی لاضرر، اتلاف، تسبیب، ملازمه، توازن و احترام، مورد تحلیل قرار گرفته است. و سپس به ذکر مصدایق عینی تخریب محیط زیست در جامعه اشاره شده که بر اساس قواعد فقهی مذکور، ضمان شرعی افراد را در پی دارد. لذا شایسته است فقهای اسلام، حفاظت از محیط زیست را در میان جوامع مسلمان و حتی غیر مسلمان نهادینه کرده و به یاری کارشناسان و متخصصان این امر بشتابند. در ادامه روشن شد منابع غنی فقه اسلامی زمینه ی قانون گذاری در این رابطه را داشته و با تطبیق قواعد کلی فقهی با شرایط جدید می توان قوانینی را در این راستا وضع نمود. در پایان تحقیق با نگاهی به آینده ی محیط زیست و کاربرد فقه در حفاظت از آن به نقش دولت اسلامی در این زمینه اشاره شده و راهکارهایی در جهت حفظ محیط زیست ارائه گردیده است.
واژه‌های کلیدی: محیط زیست، فقه، قواعد فقهی، آینده نگری، دولت اسلامی.