بررسی معاملات مریض درحقوق ایران و اسلام

توضیح

از دیدگاه مذاهب پنجگانه، هرگاه شخص سالم به طور مطلق و منجز با اموال خویش، معامله بکند، معامله‌اش نافذ است و از اصل مال اجرا می‌شود اختلافی هم بین فقها به چشم نمی‌خورد گاه برخی عوارض روحی و روانی چون صغر، جنون و سفه که ناشی از عدم نمو یا اختلال در قوای دماغی است، سبب حجر و محدودیت در اجرای حقوق انسان می‌شود. گاه نیز وضع اقدامات احتیاطی در جهت حفظ حقوق اشخاص ثالث سبب ممنوعیت شخص از معامله اموالش می‌شود. ورشکستگی مصداق بارز اینگونه حجر است و گاه بیماری جسمی به نحوی است که غالباً منتهی به مرگ انسان می‌گردد ولی اگر چنانچه بیمار از نظر قوای دماغی و روحی سالم بوده و مشاعر او از هرگونه ضعف و نقص مصون باشد و عوارض بیماری تنها جسم بیمار را تحت تأثیر قرار دهد، آیا چنین شخصی را باید از انجام تمام یا برخی از معاملات حقوقی محروم ساخت یا نه؟ فقها هم فقط در منجزات مریض اختلاف نظر دارند: معاملات محاباتی از قبیل هبه، صدقه، ابرای ذمه بدهکاران، صرف نظر کردن از دیه جراحت، فروش اموال به قیمتی کمتر از قیمت روز، خرید کالایی با قیمت بالاتر از قیمت روز که به ضرر وارث می‌باشد لیکن علی رغم سابقه طولانی نهاد «بیماری منتهی به مرگ یا مرض موت» در فقه، تحلیل جامعی از ماهیت و آثار این نهاد حقوقی ارائه نشده است. در ادبیات حقوقی کشور ما احکام و آثار آن کمتر مورد توجه واقع شده است در نظام حقوقی ایران برخلاف کشورهای مسلمان متأثر از فقه عامه، مرض متصل به موت از اسباب حجر محسوب نشده و مریض مزبور در معاملات خود کاملاً آزاد است در هر حال در این تحقیق، ماهیت، مبانی و احکام و آثار این نهاد و نیز اعتبار آن از دیدگاه حقوق موضوعه مورد تحلیل و بررسی قرار می‌گیرد.
واژه‌های کلیدی: معاملات، حقوق ایران.