بررسی نسبت حکومت و منطقه الفراغ دین با تاکید بر نهج‌البلاغه

توضیح

منطقه‌الفراغ محدوده‌ایی پذیرفته شده در قلمرو دین است که بررسی نسبت حکومت با آن می‌تواند پاسخ بسیاری از سوالات مطرح راجع به حکومت دینی را مشخص نماید، این رساله با روش فقه‌الحدیثی به سراغ عبارات نهج‌البلاغه رفته و به تفسیر موضوعی نظریه‌پردازانه در این باب پرداخته است و با فرض قرار داشتن حکومت در منطقه‌الفراغ، معیارهایی را احصا کرده، بر نهج البلاغه عرضه داشته و در واقع نهج‌البلاغه را به سخن درآورده و به این نتایج دست یافته است که: 1- ولایت و امامت به‌عنوان عناصر ثابت و مکتبی دین مبین اسلام نمی‌توانند حکومت را از منطقه‌الفراغ خارج کنند، تعریف اولی‌الامر به عنوان محوری‌ترین مفهوم در بحث ولایت به قرینه امتناع امیرمومنان علی ع از قبول حکومت، حضور عنصر ولایت را در عرصه حکمرانی و فرماندهی نفی می‌کند. 2- مهم‌ترین ادله برقراری تلازم شریعت و حکومت که عبارتند از جهاد ابتدایی، امر به معروف عملی و اجرای احکام قضایی توسط حکومت از منظر نهج البلاغه ثابت نبوده و نمی‌توانند چنین تلازمی را برقرار نمایند. 3- آیات قرآن‌کریم نیز هیچ دلالت روشنی بر مکتبی بودن حکومت ندارند، بلکه برعکس قرائنی بر منطقه‌الفراغی بودن آن ارائه می‌دهند. 4- از منظر نهج‌البلاغه حکومت بالذات مطلوب و ارزشمند و مقدس نبوده و امیرمومنان علی ع موکدا بر بی‌ارزشی ذاتی آن تاکید ورزیده و آن‌را یک ابزار غیر لازم معرفی نموده است. بنابراین از منظر نهج‌البلاغه حکومت جزء عناصر منطقه‌الفراغی دین به‌شمار می‌رود و متناسب با شرایط قابلیت و اقتضای تغییر را دارد، البته این حکم آنچنان که در تعریف حکومت مشخص شده است موارد شکلی و ساختاری حکومت را شامل می‌شود اما نسبت به جهات و حیثات فراحکومتی نظری نداشته و این حکم شامل آن‌ها نخواهد بود.
واژه‌های کلیدی: نهج البلاغه، دین، منطقه الفراغ، حکومت