بررسی کمال دین از دیدگاه آیت الله جوادی آملی و علی عبدالرزاق

توضیح

رساله حاضر با هدف شناخت عمیق‌تر دین اسلام از طریق بحث و تحلیل کلامی درباره کمال دین و بررسی نظرات آیت‌الله جوادی آملی و علی عبدالرزاق در این زمینه، با روش تحلیلی- توصیفی صورت گرفته است. دین به مجموعه عقاید، اخلاق و قوانین لازم برای اداره امور جامعه و پرورش انسان‌ها برای تحصیل سعادت ابدی، اطلاق می‌شود. از دیدگاه قرآن، دین «اسلام» است، حقیقت ثابت و واحد از زمان آدم تا خاتم که در زمان‌های مختلف با شریعت‌های آسمانی از طریق وحی و توسط پیامبران به بشر ابلاغ شده است. از آنجا که شریعت اسلام، آخرین دستورالعمل مرسل از جانب خدا است با دین اسلام تطابق کامل دارد. کمال به آنچه یک نوع در ذات یا صفات خویش کامل می‌شود، اطلاق می‌شود. دینی کامل است که از شاخصه‌های هماهنگی با فطرت، عقلانیت، جامعیت، هدایتگری و پاسخ‌گویی به مقتضیات زمان برخوردار باشد، چنین دینی لاجرم دین خاتم است. آیت‌الله جوادی آملی به همه مؤلفه‌های کمال دین و وجود آنها در اسلام اعتقاد دارد. ایشان تمامیت را پیشرفت کمی و کمال را پیشرفت کیفی دانسته است. از منظر ایشان، انتصاب جانشین پیامبر  از یک جهت پایان‌بخش احکام و قوانین دین بوده و نعمت دین را تمام کرده است و از جهت دیگر تغییری کیفی در دین ایجاد کرده و سبب رشد و صعود دین اسلام برای ظهور جهانی و ابدی شده است. تحقق دین منوط به جامعیت آن و کمال دین ملازم با خاتمیت است. خاتمیت مستلزم ولایت و استمرار دین است، لازمه استمرار دین، هماهنگی با فطرت، عقلانیت و هدایت-گری دین است. عبدالرزاق به هیچ‌یک از شاخصه‌های کمال دین به‌جز خاتمیت اعتقاد ندارد. نظریه عبدالرزاق درباره خلافت متشکل از دو مطلب است: حکومت و خلافت وجوب شرعی ندارد و الگویی برای حکومت اسلامی نیست. آرای وی درباره خلافت سبب عدم اعتقاد به شاخصه‌های کمال دین به-ویژه استمرارآن شده است.
واژهای کلیدی:دین،عقلانیت ،جامعیت،استمرار