بیع اموال غیرمادی در حقوق ایران با مطالعه تطبیقی در فقه امامیه و حقوق مصر

توضیح

بیع قدیمی ترین و رایج ترین ابزار حقوقی جهت انتقال کاملترین و رایج ترین حق عینی یعنی مالکیت است. طبق قواعد کلی معاملات ( ماده 215قانون مدنی و اقوال فقها) مبیع و ثمن باید مالیت داشته باشند اما در اینکه کدام دسته از اموال می‌تواند مبیع و ثمن واقع شوند اختلاف است. که اختلاف بر سر اموال غیر مادی است که وجود خارجی ندارند ولی جامعه آنها را اعتبار کرده و قانون هم آنها را مورد شناسایی قرار داده است از یک دیدگاه تمامی حقوق عینی( حق ارتفاق ، انتفاع) حقوق دینی، حق کسب و پیشه،یا تجارت( حق سرقفلی)، حق تالیف،حقوقی معنوی( مالکیت فکری، ادبی، هنری و صنعتی و میراث فرهنگی) سهام شرکتها جزء اموال غیر مادی هستند. با توجه به این اختلاف در بیع اموال مادی و غیر مادی در تعریف ماده 338 (( بیع)) تملیک عین به عوض معلوم ، تملیک ناشی از عقد بیع است حقوقدانان معتقدند ماده موصوف، بیع را محدود به انتقال اعیان مادی و خارجی می‌کند که این قلمرو محدود است و با گسترش دامنه اموال غیر مادی در جهان کنونی سازگار نمی‌باشد. مهمترین اشکال وارده به این ماده این است که بیع اختصاص به عین پیدا کرده است حال آنکه امروزه در عرف شاهد بیع اموال غیر مادی نیز هستیم و حقوق مصر با اصلاح قانون در مبحث مربوط به عقد بیع، انتقال اموال غیر مادی را در قالب عقد بیع پذیرفته است. با توجه به اینکه زیربنای نظام حقوقی ایران و مصر هر دو فقه می‌باشد، از این جهت می‌توان نظام حقوقی ایران نیز در عقد بیع متحول گردد و حیطه شمول قواعد آن را به حقوق مالی نیز گسترش دهد. بنابراین ماده موصوف جامع و مانع نبوده و باید اصلاح شود و به جای کلمه «عین»،کلمه «مال» جایگزین گرددو با این تفسیر، به نظرمی‌رسد عین شامل اموال غیرمادی هم می‌شود. بر همین اساس در حال حاضر و با تعریفی که اکنون از بیع در قانون مدنی وجود دارد نمی‌توان انتقال اموال غیر مادی را مشمول ماده 338 قانون مدنی. دانست، و هر چند که در عرف به انتقال این اموال هم فروش می‌گویند، در نتیجه این نوع از قراردادها باید در قالب ماده 10 قانون مدنی. و با توجه به اصل آزادی قراردادها بررسی شود. دراین پایان نامه نگارنده در بخش نخست پس از بحث درباره مفهوم بیع و نیز مفهوم مال و انواع آن به «صحت بیع اموال غیر مادی و احکام آن می‌پردازد و پس از آن دلایل موافقان و مخالفان بیع شمردن انتقال اموال غیرمادی در فقه و حقوق مصر و حقوق ایران را ذکر می‌نماید.
واژه‌های کلیدی: بیع، اموال غیر مادی، مال، عین، مالکیت فکری،حقوق مالی ، حقوق مصر، فقه امامیه