توضیح

پژوهش حاضر با عنوان «تأثیر ازدحام در احکام حج و عمره از نگاه فقه مذاهب اسلامی» در پی پاسخ به این سوال است که ازدحام چه تاثیری بر برخی مناسک که مواجه با مشکل ازدحام است مثل طواف، نماز طواف، سعی، وقوف در مشعر و اعمال منی دارد؟ تحقیق مذکور به روش کتابخانه‌ای و با ماهیتی توصیفی- تحلیلی صورت گرفته است و نتیجه این پژوهش نشان می‌دهد که ازدحام از ابتدای اسلام تا عصر حاضر بر روی احکام حج و عمره تأثیر گذار بوده است، به عنوان مثال پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله و سلم بخاطر ازدحام جمعیت سعی صفا و مروه را سواره انجام داد، همچنین در روایتی امام صادق علیه السلام وقوف بر مأزمین که خارج از محدوده مشعر است، در صورت ازدحام جایز دانسته است، یا بنابر فتوای فقهای مالکی طواف در زیر سایبان‌های مسجدالحرام جایز نیست اما همین فقها فقط در صورت ازدحام طواف در زیر سایبان‌ها را جایز می‌دانند و درموارد دیگر مثل نورخوشید یا گرمای شدید یا بارش باران شدید جایز نمی‌دانند. همچنین فتاوایی از فقهای مذهب حنفی، شافعی و حنبلی درباره تأثیر ازدحام بر برخی از اعمال حج صادر شده است. در واقع ازدحام به هنگام طواف، سعی، رمی جمرات و ذبح قربانی موجب توسعه در مکان این مناسک شده است، بطوری که در مطاف، طبقاتی نصب شده و طبقه دوم ظاهرا به اندازه چند سانت بالاتر از کعبه احداث شده است، همچنین توسعه مسعی به دو صورت است در صورت اول از لحاظ عرضی، مسعی دوبرار به نسبت مسعی قدیم می‌باشد که شامل دو مسیر رفت و برگشت است. و در صورت دوم در مسعی چهار طبقه وجود دارد که یک همکف و دوطبقه بالای همکف و یک طبقه در زیر زمین است. ازدحام در منی موجب شد تا ارتفاع جمره‌ها را بیشتر و طبقاتی به دور آنها احداث شود، همچنین قربانگاه که در منی واقع بود به بیرون از منی انتقال دادند. به تبع توسعه‌هایی که به واسطه ازدحام در اماکن حج رخ داد فقهای مذاهب در حکم اینها دچار اختلاف شده‌اند. این رساله با جستجو در منابع اصیل مذاهب خمسه به اقوال و ادله مذاهب حول تأثیر ازدحام بر اعمال حج و عمره می‌پردازد.
واژه‌های کلیدی: مذاهب اسلامی، فقه، ازدحام، احکام حج و عمره.