تحلیل فقهی-حقوقی ماهیت، مشروعیت و آثار بیمه‌های عمر و زندگی

توضیح

امروزه بیمه‌های عمر و زندگی از مصادیق بسیار اثرگذار و پرکاربرد در عرصه اقتصادی و اجتماعی به‌ شمار می‌روند. در این نوع از بیمه‌ها، اشخاص قادرند با صرفه‌جویی در هزینه‌ها و پرداخت‌های مستمر ماهیانه، سرمایه‌ای را فراهم کنند تا تأمین هزینه‌های تحصیل فرزندان، ازدواج، جهیزیه، ساخت مسکن و ... را میسر سازند. اما شبهات و چالش‌های فقهی و حقوقی در این زمینه موجب شده هنوز این نوع بیمه‌ها، جایگاه واقعی خود را در کشورهای اسلامی پیدا نکنند. از این رو، فقها و حقوق‌دانان معاصر اسلامی درزمینه‌ی مشروعیت بیمه عمر، دیدگاه‌های متفاوتی دارند، به‌گونه‌ای که برخی آن را به‌طورکلی نامشروع و به‌مثابه معامله ربوی، غرری، سفهی، قماری، امانی، تحدی با قضا و قدر و اکل مال به باطل بد‌انند و عده‌ای دیگر قائل به جواز بیمه عمر در قالب قرارداد صلح، تعاون، ضمان، ودیعه و مضاربه و... باشند و با تمسک به عموم و اطلاق ادله شرعی و عقلایی و نیز اصل آزادی قراردادها، به جواز و مشروعیت همه اقسام بیمه عمر، رأی داده‌اند. در این رساله با بهره‌گیری از روش تحلیلی- توصیفی، به واکاوی اقوال و ادله موافقان و مخالفان مشروعیت بیمه‌ی عمر، مالیت داشتن تعهد به پرداخت خسارت و فرضیه‌هایی همچون ارث بودن، وصیت بودن و تعهد به نفع شخص ثالث بودن سرمایه بیمه‌ی عمر پرداخته شده است. ماحصل پژوهش اینکه: اساساً مبادله در بیمه‌ی عمر، مبادله مال در مقابل دریافت تعهد به پرداخت خسارت و در نتیجه تأمین آرامش و امنیت است و یک نوع سرمایه‌گذاری برای آتیه‌ی بیمه‌گذار یا ذی‌نفعانش محسوب می‌شود. بنابراین ابهام و جهل برای ‌‌‌بیمه‌گذار وجود ندارد، زیرا وی اقساط بیمه‌ای را می‌‌پردازد، در مقابل، تعهد و تأمین و سرمایه‌گذاری به دست می‌‌آورد و این تأمین و سرمایه‌گذاری، مالیت و ارزش اقتصادی دارد. با رد شدن فرضیه ماترک بودن سرمایه بیمه‌ی عمر و دیگر موارد و علی‌رغم صحت تطبیق بیمه‌ی عمر به صلح تأمینی، بهترین راه‌کار برای صحت بیمه‌ی عمر این است که با استفاده از نظریه‌ی عدم توقیفی بودن عقود، آن را عقدی مستقل تلقی کنیم.
واژه‌های کلیدی: بیمه عمر، ماهیت، بیمه شخص ثالث، حقوق بیمه (فقه)، اقدامات تامینی، صلح (عقد)، جبران خسارت، تعهد، مشروعیت