تحلیل فقهی کارکردهای پول رمزنگاری شده (مطالعه موردی بیت کوین)

توضیح

پول یکی از پدیده‌هایی است که در زندگی اقتصادی مردم از دیرزمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این پدیده به رغم ظاهری ساده، دائما در حال تحول و ارتقا است. از سال 2009 شکل نوینی از پول در عرصه اقتصاد دنیا تحت عنوان «پول رمزنگاری شده» به وجود آمد. این وسیله مبادله از دسترس سیستم بانکی و بانک مرکزی خارج است و تنها از طریق فضای مجازی منتقل می‌شود. با فراگیرشدن این نوع پول در رفتارها و روابط اقتصادی عرف و عقلای عالم، یک تحول جدی در ماهیت و کارکرد اقتصادی پول ایجاد می‌شود. تغییر در ماهیت و کارکرد اقتصادی، ممکن است کارکرد فقهی متفاوتی نسبت به پول بانکی به دنبال داشته باشد. بنابراین لازم است دستگاه فقه، ماهیت و کارکرد‌های اقتصادی این پدیده را با دقت شناسایی نماید و انواع احکام مجاز و غیرمجاز بکارگیری آن را در روابط اقتصادی روشن کند. در این راستا در پژوهش حاضر ابتدا موضوع شناسی پول های رمزنگاری شده صورت پذیرفته سپس ابعاد فقهی موضوع با توجه به کارکردهای پولی (زنجیره بلوکی خصوصی)، کالایی (زنجیره بلوکی عمومی) و اوراق بهادار (عرضه اولیه سکه) پول رمزنگاری شده، با دو رویکرد فقه فردی و حکومتی و همچنین در دو سطح معامله و معدن کاوی تبیین گشته است. در آخر نیز با استفاده از روش تحقیق اجتهاد چندمرحله ای و نظر خبرگان مالی اسلامی و مراجع عظام تقلید شروط جواز استفاده از پول های رمزنگاری شده احصا گردیده است. بر این اساس یکی از انواع این پول ها به نام بیت کوین با شروط مستخرج تطبیق داده شده و وجود شبهه «لا ضرر و لا ضرار» استفاده از آن را با اشکال فقهی رو به رو نموده است.
واژه‌های کلیدی: رمزارز، پول رمزنگاری شده، بیت‌کوین، زنجیره بلوک، بلاکچین.