تحلیل و نقد رابطه شریعت و قانون در یک کلمه

توضیح

‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌مفهوم قانون و نظام حقوقی در معنای جدید کمی بیش از دو قرن است که وارد منظومه ی فکری ایرانیان شده است و از همان ابتدای ورود نیز به علت همسانی کارکردها در برابر فقه قرار گرفت، که سده های متمادی عهده دار نظم و اداره ی امور جامعه بود. برخورد دو مفهوم در فضای فرهنگی ایران تعارضاتی را میان آن دو آشکار کرد و اندیشمندان زیادی در پی توجیه و رفع این تعارضات بر آمدند. یکی از رساله های عصر ناصری که به این مسئله می پردازد و چندی ست مورد توجه قشر روشنفکری ایران قرار گرفته است رساله ی «یک کلمه» نوشته ی میرزا یوسف خان مستشار الدوله است. از این رساله تفاسیر مختلفی ارائه شده است و هر یک تلاش کردند تا نوع نگاه ایشان به تعارضات شرع و قانون را از منظر خود تبیین کنند. نوشتار حاضر تفاسیر مختلف از رساله ی یک کلمه را به نحو تفصیلی موضوع تحقیق قرار داده است و به واسطه‌ی استدلال های توصیفی و تحلیل اثبات می نماید که علی رغم تلاشهای میرزا یوسف خان برای نزدیک کردن هر چه بیشتر شرع و قانون، از آنجا که فهم درستی از قانون مدرن و شرع برای او حاصل نشده بوده است، تلاشهای او نیز نتوانسته است ما را به راه حل مناسبی رهنمون سازد. به نظر می رسد فهم درست مفاهیم و شناخت حدود و ثغور هریک، همراه با بینشی صحیح نسبت به وضع تاریخی و فرهنگی ایران، پیش نیازِ هر تلاش در راستای تبیین رابطه ی شرع و قانون در نظام حقوقی ایران می باشد که مستشار الدوله تا حد زیادی فاقد چنین ویژگی هایی بوده است.
واژه‌های کلیدی: مفهوم و قانون، شرع و قانون