تحلیل و نقد مجازات های سالب حیات از نگاه اسلام و حقوق بشر

توضیح

تحلیل و نقد مجازات های سالب حیات پژوهشی است که به یکی از مهمترین چالش های امروز حقوق بشر، یعنی تعیین و اجرای مجازات سالب حیات برای مجرمان با تکیه بر تفکر الهی در شریعت اسلام پرداخته است و در تلاش است که مناسب ترین پاسخ به این پرسش را بیابد که آیا مجازات سالب حیات می تواند در چارچوب حقوق بشر تایید شود؟ و از سوی دیگر، آیا شریعت اسلامی مجازات سالب حیات را تایید کرده و آن را به عنوان یک حکم جاودانه و جهانشمول معرفی نموده است؟ آیا امکان فهم یا تفسیری متفاوت از آیات قرآن کریم با موضوع مجازات های سالب حیات در شریعت محمدی (ص) در زمان حاضر و با بهره مندی از نظرات علماء و دانشمندان مسلمان وجود دارد؟برای این منظور باید در ابتدا به حق بر حیات به عنوان مهمترین حق بنیادین بشراشاره نمود که ظاهرا به وسیله اجرای مجازات های سالب حیات نقض می گردد. از طرف دیگر باید توجه داشت که سیر تکاملی بشر باعث شده که عقل عرفی او به درجه ای از بلوغ و رشد رسیده و گوهری به نام عقلانیت مشترک بشری حاصل آید و به ملاک و معیار تشخیص امر عقلانی از امر غیر عقلانی تبدیل شود. حقوق بشر نیز به عنوان دستاوردی مدرن برای جامعه بشر، مورد تایید عقلانیت مشترک بشری بوده و به نوعی یکی از آثار آن محسوب می گردد و به همین جهت عدم رعایت و نقض آن می تواند خلاف عقل تلقی شود. از آن جایی که کارآمدی نهاد دین و شرایع دینی به طور کلی در گرو رعایت چارچوب عقل بشر است، شریعت اسلامی نیز خود را ملزم به رعایت حد و مرز های عقلانیت مشترک بشری دانسته و این امر ایجاب می کند که شرع مکلف به تبعیت از عقل و سازگاری با آن در هر حکمی باشد؛ به جز احکام خرد گریز که تنها شرع مجاز است در آن به طور انحصاری تعیین حکم نماید. به نظر می رسد یکی از الزامات حاصل از اعتبار عقلانیت مشترک برای بشر، عدم امکان پذیری وجود قوانین و احکام تعقلی (اجتماعی) از جمله احکام مربوط به مجازات ها به طور ثابت و با خاصیت جاودانگی و جهانشمولی از سوی دین و نهاد های دینی و یا هر واضع دیگری است. بنابراین نمی توان به استناد وجود احکام مجازات های سالب حیات به عنوان یکی از احکام امضایی در شریعت محمدی (ص) در زمان حیات پیامبر اسلام (ص) که متناسب با مقتضیات زمانی و مکانی خاص خود بوده، تداوم اعتبار شرعی این احکام در معنای امروزی شریعت محمدی (ص) را با وجود تحولات اساسی اجتماعی حاصل آمده، به طور قطع تایید نمود. لذا به طور مختصر می توان گفت نقض حقوق بشر به منزله رفتار متعارض با عقلانیت مشترک بشری است و به نظر می رسد رفتار متعارض با عقل نیز، به استناد دلایل معتبر شرعی و عقلی، خلاف شریعت اسلامی است. این مسئله می تواند تحولی بزرگ را در فهم احکام مربوط به مجازات ها در شریعت محمدی (ص) برای جامعه امروز مسلمانان رقم زند.
واژه‌های کلیدی: حق بر حیات، مجازات سالب حیات، آیات الاحکام، عقلانیت مشترک بشری.