شکل گیری اجتهاد دین شناختی جامع گفتمان ولایت در فقه سیاسی شیعه در دوره از مشروطیت به بعد، بسط ساخت و گفتمان حسبه را در حاشیه قرار داد. بیان ویژگی های این اجتهاد جدید و آثار آن، هر چه باشد، خیلی برای این پژوهش مهم نبود، بلکه آنچه در درجه اول اهمیت قرار دارد، بیان عوامل شکل گیری این اجتهاد است.این پژوهش همراه با ملاحظه بعضی از اصول معرفت شناسی و بایدها و نبایدهای مکتب هرمنوتیک، چارچوب نظری را طراحی می کند و در پرتو آن عوامل زیر را به عنوان عامل ذهنی و عینی، شکل گیری اجتهاد جدید در فقه سیاسی شیعه در دوره مورد نظر، شناسایی می کند.1- بسط تحقیقات اصولی،2- گرایش فلسفی فقها، 3- افزایش نفوذ اجتماعی فقها،4- همکاری متقابل استبداد و استعمار.
واژههای کلیدی: سیاست، ایران، حقوق اسلامی.