تغلیظ دیه در حقوق ایران

توضیح

دیه مطابق تعریف ارجح، مال واجبی است که به سبب جنایت بر نفس یا مادون نفسِ (اعضا) انسانِ آزاد به مجنی علیه یا اولیای او پرداخت می‌شود و در اثر وجود اسبابی تشدید می‌یابد و بر ارزش مالی آن افزوده می‌گردد. در میان جوامع قبل از اسلام دیه به‌تناسب جایگاه اجتماعی فرد مقتول و شرافت و نسبت خانوادگی او تغلیظ می‌شد. تغلیظ دیه ازجمله کیفیات مشددهِ عینی است و بدین‌صورت است که اگر صدمه و فوت دریکی از ماه‌های حرام و یا در محدوده حرم مکه واقع شود، یک‌سوم دیه بر میزان تعیین‌شده افزوده می‌گردد که از آن به تغلیظ دیه تعبیر می‌شود.در قانون مجازات اسلامی برای همه انواع قتل‌ها (عمد، شبه عمد و خطای محض) تغلیظ دیه در نظر گرفته‌شده است.با توجه به آنکه وقوع جنایت در میان انسان‌ها امری اجتناب‌ناپذیر بوده و در بسیاری از این حالات نیز دیه لازم می‌آید و نیز نظر به ارزش قابل‌توجه میزان دیه در غالب موارد و برای بیشتر افراد و مدنظر قرار دادن آنکه بسیاری از دعاوی مردم برسد مسائل مالی است و اینکه تغلیظ دیه و یا عدم آن تأثیر قابل‌توجهی در ارزش دیه دارد و مدنظر داشتن این موضوع که میان فقها و حقوقدانان اختلاف‌نظرهای جدی و تأثیرگذاری در بحث تغلیظ دیه وجود دارد و از امور مبتلابه مردم است، لذا در این پژوهش پس از بیان کلیات مربوط به دیات، بررسی تاریخچه آن و ماهیت دیه به شرح فلسفه دیه مبادرت می‌شود و در انتها سعی می‌شود بابیان نظرات حقوقدانان و فقها به بازکاوی و شرح ماده 555 قانون مجازات اسلامی پرداخته شود تا معین گردد که آیا جمع اسباب موجب تغلیظ مضاعف دیه می‌شود؟ آیا تغلیظ دیه در قتل‌های غیرعمدی با اصول حقوقی سازگاری دارد؟ آیا تغلیظ دیه بر عاقله هم اعمال می‌شود؟ چنین سوالاتی اهم مباحثی است که در این پژوهش موردبررسی واقع‌شده است.
واژه‌های کلیدی: ماه های حرام، قتل خطای محض، قتل شبه عمد، قتل عمد، تقلیظ دیه