جایگاه بنای عقلاء در فقه و حقوق موضوعه

توضیح

بناء عقلا نوعی از عرف عقلا است که همیشگی و همه جایی باشد مانند استصحاب. که فی الجمله مصداقی از مصادیق بناء عقلا است از نظر فقها عرف و عادت موقعی حجت است که عقلا در عمل خود آنرا رعایت می کنند بنابراین عرف های مخالف عقل که بر خلاف مصالح نوعی یک اجتماع است حجت نیست. مثلا بعضی بدون عقد نکاح یک نوع رابطه ی عرفی با زنان به نام (نشاندن)دارند که شرع و قانون آنرا نمی شناسد بنا عقلاء هم در اثبا ت حکم شرعی کلی واقعی که در علم فقه از آن بحث می شود استفاده می شود، خواه در حکم تکلیفی مثل اباحه ی تصرف در مال غیر به صرف طیب نفس مالک اگرچه به زبان بیان نکند و خواه در حکم وضعی مثل ضمان در باب اتلاف، ملکیت جایز در حیازت اشیاء مباح و هم در اثبات حکم شرعی ظاهری به کار می رود مثل حجیت ظواهر. بناء عقلا،در هیچ موردی با اصول مبانی و همچنین‌ اهداف‌ و مقاصد اصـلی شـریعت، نباید مخالفت داشته باشد. پذیرش بناءهای عقلایی، هیچ‌گاه‌ نباید‌ برخلاف‌ موازین«عدالت»باشد. عـلاوه بـر عرصهء عبادات که ملاکات ویژه‌ای دارد، در‌ عرصه‌ امور کیفری و مجازات‌ها هم عرف یا بناءهای عقلایی نمی‌تواند،در جایگاه نص و قانون نشسته تعیین تـکلیف نـماید. عرف و بـنای عقلاء نمی‌تواند تعریف کننده یا به وجود آورنده جـرم و مـجازات‌ گردد.
واژه‌های کلیدی: بنای عقلاء، عقد، عرف، فقه، حقوق، شرع.