جبران خسارت معنوی در نظام حقوقی ایران و افغانستان

توضیح

عدالت اقتضا دارد تا هر نوع خسارت وارده بر انسان جبران گردد؛ بنابراین جبران خسارت منحصر به خسارات مالی نبوده، خسارت معنوی را نیز شامل می‌گردد. خسارت معنوی هر آن ضرری است که بر عاطفه، آبرو، روح، روان، آزادی، شخصیت و اعتبار فرد واردشده، تألم روحی و روانی را در پی داشته باشد. اما سوالی که در این جا مطرح می‌شود و همواره محور بحث حقوق‌دانان و فقها قرار دارد این است که چگونه می‌توان به جبران خسارت معنوی پرداخت؟ در این تحقیق با استفاده از روش کتابخانه‌ای، توصیفی، تطبیقی و تحلیلی به جواب این پرسش در نظام حقوقی ایران و افغانستان پرداخته شده است. در حقوق این دو کشور با پیروی از نظام حقوقی اسلام و براساس نظریه‌ی تقصیر جبران خسارت معنوی پذیرفته شده است و دادگاه صلاحیت دارد تا خسارت معنوی را ارزیابی نموده و روش جبران آن را تعیین نماید و بهترین روش برای جبران آن روش مالی است. خسارت معنوی دارای مصادیقی زیادی بوده و در دادگاه‌های ایران برخلاف افغانستان آرای زیادی مبنی بر جبران آن‌ها وجود دارد. البته این نوع از خسارت، نظر به ماهیتی که دارد، تعیین و تشخیص میزان آن آسان نبوده و دقت بیشتر می‌طلبد. لذا دادرس باید برای ارزیابی و تعیین روش جبران خسارت ملاک‌ها و عناصر چون میزان تألم پذیری افراد، جایگاه اجتماعی آن‌ها، نحوه ایراد زیان و نیت فاعل زیان را در نظر گرفته و حکم به جبران آن دهد. مطابق قوانین هردو کشور حق مطالبه جبران خسارت معنوی زمانی به وجود می‌آید که تمام ارکان و شرایط جبران خسارت معنوی متحقق شود. همچنان در حقوق افغانستان حق مطالبه جبران خسارت قابل‌انتقال دانسته شده و شرایط آن بیان گردیده است؛ اما در حقوق ایران این مسئله روشن نشده است، ولی از برخی مواد قانونی می‌توان قابلیت انتقال آن را استنباط نمود.