حبس انفرادی از منظر فقه امامیه، حقوق ایران و اسناد بین المللی

توضیح

حبس انفرادی شیوه‌ای از زندانبانی است که در آن شخص علاوه بر نگهداری به صورت تنها، به طور معمول در مکانی با ویژگی‌های خاص قرار می‌گیرد تا در خصوص اقدامات خود تفکّر نموده و در نهایت به اشتباهات خود اقرار کرده و مجدّداً مرتکب آن‌ها نشود. این شیوه نگهداری از محبوسان امروزه در بسیاری از کشورهای جهان، از جمله ایران به رسمیّت شناخته شده و در خصوص گروهی از متّهمان و محکومان اجراء می‌گردد. سؤال اصلی‌ای که در این خصوص مطرح می‌شود آن است که استفاده از این شیوه زندانبانی با مبانی شرعی و حقوقی سازگاری دارد؟ با بررسی منابع موجود می‌توان دریافت که اگرچه عموم فقهای امامیّه و حقوق‌دانان کشورمان قائل به مشروعیّت استفاده از حبس انفرادی نشده‌اند، لکن قانون‌گذار ایران بکارگیری این شیوه از زندانبانی را مجاز دانسته است. سازمان‌های بین‌المللی نیز قائل به مشروعیّت سلول انفرادی شده‌اند، لکن در خصوص نحوه اجرای آن قواعدی را تنظیم کرده‌اند که آسیب‌های قرار گرفتن شخص در سول انفرادی به حداقل ممکن می‌رساند. ادلّه ارائه شده در جهت اثبات مشروعیّت حبس انفرادی به دو دسته تقسیم می‌گردد؛ نخست، مستندات دالّ بر مشروعیّت سلول انفرادی به عنوان حکم اوّلی که شامل روایات، مصالح عمومی و تعزیر می‌شود. دوم، مستندات ارائه شده در جهت اثبات مشروعیّت حبس انفرادی به عنوان حکم ثانوی که شامل قواعد اضطرار، دفع افسد به فاسد و ضرورت حفظ نظام می‌گردد. مخالفان استفاده از این شیوه زندانبانی نیز با استناد به قرار گرفتن حبس انفرادی ذیل مصادیق شکنجه و تعارض مشروعیّت آن با اصل کرامت انسانی، اصل برائت کیفری و قاعده تسبیب قائل به عدم مشروعیّت سلول انفرادی شده‌اند. بر اساس تحقیقات صورت گرفته به نظر می‌رسد بکارگیری این شیوه زندانبانی از باب احکام اوّلیه ممنوع بوده و استدلال‌های مطروحه پیرامون ادلّه مثبت جواز استفاده از حبس انفرادی از باب احکام ثانویّه نیز خالی از اشکال نیست.
واژه‌های کلیدی: حبس انفرادی، زندان انفرادی، زندان تک نفره، سلول انفرادی