حقوق و تعهدات طرفین قراردادهای آتی در بورس کالای ایران

توضیح

قرارداد آتی یکی از انواع قرارداد است که برای پوشش ریسک به کار می رود تا طی آن تولید کنندگان، فروشندگان و صادرکنندگان بتوانند در مقابل مخاطراتی که در آینده برایشان به وجود می آید خود را پوشش دهند و ریسک مربوط به آینده را تدبیر کنند.این نهاد حقوقی در نظام حقوق غربی سابقه طولانی دارد اما در حقوق ایران برای اولین بار شورای عالی بورس در سال 1386 براساس بند 4 ماده 4 قانون بازار اوراق بهادار، ابزار مالی قرارداد های آتی را در قالب "مبادله تعهد در مقابل تعهد" تصویب نمود.و سپس دستورالعمل اجرایی معاملات قراردادهای آتی در بورس کالای ایران توسط هیئت مدیره بورس به تصویب رسید.طرفین قرارداد آتی متعهد می شوند در سررسید معین مقدار معینی از کالای مشخص را به قیمتی که الان تعیین می کنند خرید و فروش کنند و برای جلوگیری از امتناع طرفین از انجام قرارداد، طرفین به صورت شرط ضمن عقد متعهد می شوند مبلغی را به عنوان وجه تضمین نزد کارگزار بورس یا اتاق پایاپای بگذارند و کارگزار بورس از طرف آنان وکالت دارد متناسب باتغییرات، بخشی از وجه تضمین هر یک از طرفین را به عنوان اباحه تصرف در اختیار دیگری قرار دهد و او حق استفاده از آن را خواهد داشت تا در سررسید باهم تسویه کنند.همچنین هر یک از متعهدین می توانند در مقابل مبلغ معین تعهد خود را به شخص ثالث واگذار کنند که وی جایگزین او در انجام تعهد خواهد بود.هیئت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار در سال 1386 دستورالعمل اجرایی معاملات قرارداد آتی در بورس کالای ایران را تصویب کرده است. شبهات زیادی در رابطه با مشروعیت قراردادهای آتی وجود داشت.از آنجایی که کمیته فقهی بورس به منظور ارزیابی ابزارهای مالی جدید پیشنهادی برای استفاده در بورس ها و بازارهای خارج از بورس از دیدگاه فقهی تشکیل شده است در راستای رفع شبهات به نظرات این کمیته اشاره نموده ایم.در راستای شفاف سازی حقوق و تعهدات طرفین قراردادهای آتی، تک تک مواد دستورالعمل اجرایی معاملات قرارداد آتی، مورد مطالعه و بررسی قرار گرفت و یک طبقه بندی از حقوق و تعهدات طرفین ارائه گردید.
واژه‌های کلیدی: قرارداد آتی، ابزار مالی مشتق، حقوق و تعهدات طرفین، بورس کالا، وجه تضمین