خطای پزشک در ژن‌درمانی جنین انسان در فقه اسلامی و حقوق موضوعه

توضیح

ویرایش ژنوم در جنین انسان، یکی از روش‌های ژن‌درمانی است؛ در این روش درمانی که بر روی جنین انسان صورت می‌گیرد، یک ژن جدید و سالم را پیش یا بلافاصله پس از لقاح به درون سلول تخم، وارد می‌کنند و پس‌ازآن رویان دست ورزی شده را به‌منظور حاملگی وارد رحم می‌کنند؛ این روش درمانی باعث رفع نواقص ژنتیکی در جنین و نسل‌های بعد از او می‌شود. به عبارت دیگر با این روش درمانی می‌توان از انتقال بیماری‌های ارثی که پدر و مادر دارند، به فرزندان انشان جلوگیری کرد. پژوهش پیش‌رو در صدد است با روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از اسناد و منابع معتبر کتابخانه‌ای، مفاهیم، مبانی فقهی و حقوقی، خطای پزشک در ژن‌درمانی جنین انسان را از دیدگاه فقه اسلامی و حقوق ایران، مورد بررسی قرار دهد. در بحث سقط جنین اصل بر این است که چه در فقه اسلامی و چه در حقوق، سقط جنین عمل نامشروع و حرامی است و برای آن مجازاتی در نظر گرفته شده؛ اما گاهی شرایط ایجاد می‌شود که سقط جنین را مجاز و بلکه ضروری می‌داند، از جمله آن می‌توان به حالتی اشاره کرد که جنین به دلیل عارضه‌ای، سلامت جسمی مادر را در معرض خطر قرار می‌دهد، به همین منظور چون دو امر با هم تزاحم کرده‌اند؛ یکی حفظ جان مادر و دیگری حفظ جان جنین، بنابراین باید أهم را انجام داد. البته این نکته نیز خالی از اشکال نیست که در مورد سقط جنین در حالت ضرورت نیز بین فقهاء چه شیعه و چه اهل تسنن، اختلاف نظرهایی وجود دارد، که این پژوهش اختلاف دیدگاه‌ها را بیان کرده است. ازآنجاکه احکامِ ناظر به انسان، در همه دوران است و اصول عقلانی حاکم بر مبانی فقهی و حقوقی مجموع‌هایی بی‌نظیر برای استخراج احکام جدید برای انسان امروز و حل مشکلات او فراهم نموده است، این پایان‌نامه قصد دارد تا با مستندات فقهی و نیز اصل اباحه، اصل حلیت و قاعده اضطرار ولاضرر و مواد قانونی، جایگاه روش‌های درمانی نوین را مورد بررسی قرار دهد؛ و در این بررسی تهدیدها و چالش‌هایی که بخش لاینفک از پزشکی است را بیان کند. با توجه به مباحث حقوق و حرمت انسان و تهدیدهایی که در این زمینه وجود دارد چگونه می‌توان ژن‌درمانی را بر مبنای فقه اسلامی و حقوق تبیین کرد و به تهدیدها و مخاطراتی که در این زمینه وجود دارد، پاسخ داد؟ با توجه به این‌که ویرایش ژنوم مانند هر علم دیگری دارای مرحله‌ نوپا است، بنابراین احتمال بروز خطا در آن وجود دارد. ویرایش ژن چون توسط پزشکان انجام می‌شود بنابراین احتمال بروز خطا نیز وجود دارد. از طرفی هدف پزشک چون خدمات است، بنابراین همیشه نباید خطای او را محض دانست، چراکه این امر منجر به دور شدن افراد از حِرفه‌ای پزشکی می‌شود؛ بنابراین از دیدگاه مذاهب اسلامی و حقوق ایران باید گفت: طبق نظریه تقصیر، اگر پزشک مقصر باشد او مسئول شناخته می‌شود. چراکه با بررسی در علل به وجود آمدن خطا، می‌توان مسئول بودن یا نبودن شخص خطاکار را بررسی کرد. بنابراین بر اساس منابع فقهی و حقوقی وجود سه شرط اساسی، اول: پزشک متخصص و حاذق. دوم: برائت گرفتن از بیمار و یا والدین او. سوم: عمل پزشک طبق قوانین و مقررات علم مربوطه باشد. وجود این شروط الزامی است چراکه با بودن این شروط می‌توان مقصر بودن یا نبودن پزشک را مشخص کرد.
واژهای کلیدی:خطای پزشکی ،ژن درمانی ،فقه اسلامی ،حقوق ایران ،جنین انسان