دفاع مشروع در اسلام

توضیح

در این پژوهش، مبانی دفاع مشروع در اسلام با استفاده از آموزه‌های فقهی بیان گردیده است. نویسنده در دو بخش احکام و شرایط دفاع مشروع و فلسفه آن را بررسی کرده است. ابتدا تاریخچه‌ای از دفاع مشروع از دوران کهن و قبل از اسلام در جوامع و ادیان مختلف ارائه نموده و سپس تاریخ دفاع مشروع در اسلام را از زمان بعثت پیامبر اسلام تا عصر کنونی تبیین کرده است. نویسنده ضمن اشاره به تحول تاریخی دفاع مشروع، وضعیت آن را تا قبل از قرن هجدهم میلادی شرح داده و همچنین تحول تاریخی حقوق جزا را در دوران پس از قرن هجدهم میلادی بررسی و تعریفی از دفاع مشروع و واژه‌های کلیدی مربوط به آن ارائه نموده است. در ادامه، علاوه بر تعریف دفاع مشروع به عنوان مجموعه واحد؛ برخی تعاریف عام و گسترده و تعریف آن در حقوق شرعیه را بیان کرده است. آن گاه هدف از دفاع مشروط، وظیفه دفاع مشروط، حق دفاع مشروع، اقسام آن، فلسفه مشروعیت آن و دیدگاه‌های دانشمندان مسلمان و غیر مسلمان در مورد ماهیت و شرایط دفاع مشروع را بحث و بررسی کرده و قلمرو دفاع مشروع را در متون اسلامی، به ویژه در قرآن کریم تبیین نموده است. نویسنده در بخش دوم، ضمن بیان جزئیاتی از دفاع مشروع، به بیان معنای جنایت از نظر لغت و اصطلاح پرداخته و تحلیلی فقهی از دفاع مشروع و احکام آن ارایه نموده است. در همین جهت وی مفهوم نفس و اهمیت آن در جهان بینی و حقوق اسلامی، احکام دفاع از نفس، احکام قذف، نگاه حرام، حرمت نفس مومن و ضرورت حمایت از آن، حرمت مال مومن و احکام آن، دفاع از دیگران و شرایط دفاع مشروع در فقه اسلامی را تبیین کرده است و در ادامه ضمن بررسی شرایط تجاوز و دفع متجاوز، دفع خطر، شرایط مربوط به مدافع و دفع، شرط ضرورت و تناسب دفاع، آثار دفاع مشروع در جامعه اسلامی، اثبات دفاع مشروع، موازنه اجمالی بین قانون دفاع و مشروع در اسلام و موازنه اجمالی بین حقوق عرفی و حقوق اسلامی؛ احکام دفاع از مال و جان مومن را در فقه اسلامی پژوهش کرده است.
واژه های کلیدی: دفاع مشروع، اسلام، جهاد، مشروعیت، عقلانیت، حقوق اسلامی، جنبه اجتماعی