فلسفه فقه حکومتی با تأکید بر دیدگاه‌های امام خمینی(ره)

توضیح

فلسفه فقه حکومتی، از جمله موضوعات بنیادی و مهم در راستای تبیین و ترویج گفتمان فقه حکومتی به شمار می‌رود؛ موضوعی که متأسفانه کمتر مورد توجه اندیشمندان و پژوهشگران حوزه فقه و فقاهت قرار گرفته است. بر این اساس پژوهش حاضر با هدف تبیین چیستی فلسفه فقه حکومتی، مبتنی بر اندیشه‌ها و دیدگاه‌های امام خمینی(ره)، در صدد است تا در حد امکان به تبیین فلسفه فقه حکومتی پرداخته، مبادی و مبانی این مهم را مورد کاوش قرار دهد. تبیین روش‌شناسی و نیز بررسی برخی از شاخص‌ها و پیامدهای رویکرد حکومتی به فقه از دیگر مأموریت‌های تحقیق حاضر به شمار می‌رود. این پژوهش با روش تحلیلی-توصیفی و با بهره‌گیری از مطالعات کتابخانه‌ای سامان یافته است. برخی از دستاوردهای این وجیزه از قرار ذیل است:1) فلسفه فقه حکومتی رشته‌ای است که فقه حکومتی را از نظر تعریف، موضوع، علوم مرتبط، جایگاه، اهداف، قلمرو (مبادی)، منابع، مبانی، روش‌ها، ساختار، مکاتب، عوامل تاثیرگذار بر آن مورد مطالعه قرار می‌دهد.2) فقه حکومتی، رابطه وثیقی با اهداف دین و حکومت دارد؛ به گونه‌ای که برآیند و حاصل‌ضرب اهداف دین و حکومت، فقه حکومتی است.3) همچنین فقه حکومتی تراویده از مبانی کلامیِ اسلامی و شیعی بوده و مبتنی بر آنها قابل اثبات است؛ مبانی‌ای در حوزه شارع‌شناسی (توحید تشریعی)، دین‌شناسی (جامعیت و جاودانگی دین، مناسبات دین و سیاست و ماهیت احکام اسلامی) راه‌شناسی و راهنماشناسی (ضرورت حکومت، شئوم معصوم، ولایت فقیه).4) از لحاظ روشی نیز فقه حکومتی مبتنی بر فقاهت حکومتی است؛ فقاهتی که در فرآیند تکاملی فقهی-فقاهتی مکتب تشیع، با گذار از فقاهت و روش‌شناسی فردی و اتمیک، به فقاهت حکومتی و سیستمی روی آورده است.5) فقه حکومتی همچنین دارای یک‌سری شاخص‌ها و پیامدهایی است که از طریق آنها می‌توان به تشخیص رویکرد حکومتی در فقه از دیگر رویکردها پرداخت؛ شاخص‌ها و پیامدهایی از قبیل: توجه به زمان و مکان، مجموعه‌نگری (نگرش سیستمی به دین)، عدالت محوری (و عدالت گستری)، حکومت‌محوری، تقدم حفظ حکومت بر سایر احکام، توسعه اختیارات حکومتی ولایت فقیه، ناکافی دانست اجتهاد مصطلح، نیاز به قواعد و ضوابط اصولی جدید، فهم اجتماعی-حکومتی نصوص و اهمیت یافتن موضوع‌شناسی.
واژه‌های کلیدی: فلسفه فقه حکومتی، فقه حکومتی، فقاهت حکومتی، دیدگاه های امام خمینی