قتل از روی ترحم (اتانازی) در حقوق کیفری ایران

توضیح

از جمله مسائل چالش برانگیزی که از حقوق بشر سوء استفاده می شود اتانازی می باشد که در عرصه حقوق بین الملل توسعه یافته است. اتانازی بیش از هر چیز با اخلاقیات مرتبط است و در حال حاضر یکی از مسائل بحث برانگیز حقوق پزشکی می باشد. از دیدگاه ادیان با ارزش ترین نعمتی که خداوند متعال به بندگان خود عطا کرد، نعمت حیات می باشد و هر گونه دخل و تصرف در آن محدود شده است، لذا بیش از آنکه که حق به شمار آید چهره حکم به خود گرفته است. اتانازی تحت همین عنوان در فقه جایگاهی ندارد ولی می توان آن را در قالب اذن یا امر به قتل خود مورد مطالعه قرار داد. فقها به اتفاق معتقدند اذن یا امر به قتل حرمت عمل را از بین نمی برد. اما در خصوص قصاص یا دیه نظرات مختلفی مطرح شده است. عده ای معتقدند مجنی علیه با اذن به قتل خود حق خود را ساقط کرده است لذا قصاص و دیه منتفی خواهد بود. برخی نیز با استناد به اصل برائت و شبهه همین نظر را پذیرفتند. مهم ترین عنصر در اتانازی رضایت مجنی علیه است. اصل اولیه این است که رضایت مجنی علیه مجوز جرم ارتکابی نمی باشد و در مورد قتل نیز بدین گونه عمل می شود و غالب انواع اتانازی را می توان مصداقی از قتل عمدی دانست مگر اینکه مشمول حکم استثنایی ماده 365 ق. م. ا شود. در مورد دایره ی شمول این ماده اختلاف نظر وجود دارد. به نظر می رسد مطابق این ماده برای اینکه رضایت مجنی علیه موجب سقوط قصاص یا دیه شود باید متعاقب عمل جانی، مجنی علیه اعلام عفو کند والا مشمول این ماده نمی باشد. با توجه به تعیینی بودن کیفر قصاص لذا در صورت عفو از قصاص از سوی مجنی علیه اولیای دم نمی توانند مطالبه دیه کنند. اگر عمل مرتکب مشمول ماده فوق شود، نامبرده از باب تعزیر مشمول ماده 843 ق. م. ا 1392 خواهد بود.
واژه‌های کلیدی: اتانازی، رضایت مجنی علیه، انگیزه مرتکب، درد و رنج، مرگ مغزی.