قمه زنی از دیدگاه فقه اهل‌ بیت (ع)

توضیح

قمه‌زنی یک پدیده جدید و امر مستحدثی است در عالم اسلام که به‌طور حتم قبل از دوران صفویه وجود نداشت اما از نظر زمانی و جغرافیائی به نحو قطعی کی به وجود آمده و کجا؟ بین تاریخ نویسان مورد اختلاف است. شواهدی وجود دارد که سرویس‌های جاسوسی انگلیس و سیا دنبال سوءاستفاده‌ها از این پدیده بوده‌اند و چه‌بسا در ترویج آن نقش داشته‌اند. عزاداری یک امر عظیمی است که سلسله‌اش در تاریخ تشیع هیچ‌وقت قطع نشد و با پیشوایان و ائمه گرامی(علیه‌السلام) با پشت سر گذاشتن فرازها و فرودها این سنت عظیم جلو رفت. ائمه(علیه‌السلام) ما همیشه هم در گفتار و هم در کردار بر اهمیت عزاداری امام مظلوم(علیه‌السلام) تأکید داشته‌اند و شیوه‌های که در عزاداری از گفتار و کردار آن‌ها مأخوذ است عبارت است از: گریه وبکا، برپائی مجالس سوگواری، به سر و صورت زدن در عزاداری ،مرثیه‌خوانی و لباس مشکی بر تن کردن. مقتضای اصل اولی در قمه‌زنی حرمت است چون تحت عنوان اصل لفظی ما اصول ثابته و ادله فوقانی داریم که حرمت اولیه قمه‌زنی را می‌رساند از قبیل این‌که اصل، حرمت اضرار به نفس است همین‌طور این اصل که هر کار مضعف و موهن مذهب و دین حرام است. اصل عملی اباحه هم جاری نیست زیرا با وجود ادله عمومی حرمت قمه‌زنی شک در جعل اباحه از سوی شارع داریم که آیا شارع جواز برای قمه‌زنی جعل کرد یا نه؟و اصل عدم جعل است. اما اصل احتیاط (با تقریر شهید صدر) جاری است(در ترک) جواز قمه‌زنی نه دلیل خاص دارد و نه عنوان عامی آن را دربرمی گیرد. اما در باب دلیل خاص روایاتی را که مجوزین برای اثبات جواز آن می‌آورند از نظر سندی و دلالی مشکل‌دارند و اما در بخش دلیل عام، عناوینی که مجوزین می‌آورند از قبیل مواسات و جزع و یاد اهل‌بیت(علیهم‌السلام) و شعائر الله بودن و غیره بعد از واکاوی مفهومی و بررسی فقهی، بر قمه‌زنی منطبق نمی‌شوند علاوه بر این ادله و عناوینی داریم که بر حرام بودن قمه‌زنی دلالت می‌کنند مانند: حرمت و ممنوعیت اضرار به نفس، بدعت بودن قمه‌زنی و غیرمعقول بودن و خارج از عرف بودن آن قطع نظر از حکم اولی، قمه‌زنی تحت عناوین ثانویه‌ای مانند مصلحت، ضرر و حرج، و مقدمه حرام آمده حکم ثانوی حرمت را می‌گیرد چون موجب تضعیف دین(مفسده) می‌گردد، ضرر اجتماعی و فردی را به بار می‌آورد(ضرر) و مقدمات وهن دین را تهیه می‌کند(مقدمه حرام) علاوه بر این با عنوان ثانوی نذر و قسم تعلق پیدا نمی‌کند چون‌که مرجوح است قمه‌زنی یک منکر و معضله فرهنگی است و هم حکومت اسلامی و هم عامه المسلمین به‌عنوان این‌که وظیفه امر به معروف ونهی از منکر بر هردو(حکومت اسلامی و عموم مسلمین) ثابت است (گر چه حکومت اسلامی را با تأکید زیاد شامل است) موظف‌اند وظیفه خودشان در قبال قمی زنی را در چهارچوب فقهی و دینی امربه‌معروف و نهی از منکر (مراحل سه‌گانه قلب و زبان و ید و اصل تدریج و ایسر فایسر در آن‌ها) انجام بدهند حکومت اسلامی موظف به تعلیم و فرهنگ‌سازی (هم در معارف،هم در مقابل قمه‌زنی و اقدامات عملی قانون گزاری و اجرا نظارت بر آن در مورد قمه‌زنی است و عامه المسلمین هم باید به جاهلین در مورد مضرات و آثار سوء قمه‌زنی ارشاد کنند و در مقابل آگاهان و مغرضان وظیفه تذکر لسانی را به‌صورت های مختلف انجام بدهند.
واژه‌های کلیدی: قمه زنی، اهل بیت (ع)، عناوین ثانوی، حکومت اسلامی، ارشاد و امر به معروف