ماهیت عقد استصناع و احکام آن در مذاهب اسلامی

توضیح

قرارداد استصناع یا سفارش ساخت یکی از قرارداد هایی است که امروزه کاربرد بسیار گسترده ای دارد. دراین قرارداد سفارش دهنده، سفارش ساخت کالا یا شی? معین را به سازنده می دهد وسازنده با مواد ولوازمی که خود تهیه می کند، آن را می سازد. ممکن است درهنگام سفارش،قیمت کالا پرداخت شود وممکن است پس مدتی از سفارش یا حتی پس از اتمام ساخت وتحویل به سفارش دهنده پرداخت شود. همچنین ممکن است پرداخت به صورت اقساطی باشد. معمولا سازنده با موادی که دارد یا تهیه می کند کالای مورد نظر را برطبق اوصاف وشرایط می سازد اما ممکن است کالای سفارش شده را از قبل داشته باشد یا کالای مورد نظر را از بازارتهیه وتحویل سفارش دهنده بدهد.ماهیت سفارش ساخت را به دو صورت می توان بررسی نمود. یکی منطبق نمودن عقد استصناع بر عقود معین ودیگری مطرح نمودن آن به عنوان عقد خاص ومستقل.انطباق عقد استصناع برعقود معین،مانند بیع ،سلم،اجاره،جعاله وصلح با اشکالاتی مواجه است وهریک به تنهایی نمی تواند تمامی مصادیق عقد استصناع را پوشش دهند. بنا براین نظریه استقلال سفارش ساخت وعقد خاص بودن آن مطرح می شود. دراین رساله عقد استصناع به عنوان عقدی خاص ومستقل شناخته شده وادله ای برای آن ارائه شده است.درمورد صحت عقد استصناع هم برخی از فقهای امامیه به تصحیح این عقد پرداخته وبرخی نیز صحت این عقد را قبول ندارند. این رساله دیدگاه اول یعنی صحت عقد استصناع را تقویت نموده و بر این باور است که باتوجه به معانی ومفهوم عقد که تعهد متقابلی بین طرفین معامله است به گونه ای که آن دو نسبت به هم عهده دار پیمانی متقابل می شوند و با عنایت به ماهیت معاملاتی که در چهارچوب استصناع در بازارمنعقد می شود ،قرارداد استصناع، عقد است ، می توان برای مشروعیت این عقد به اطلاقات وعمومات استنناد کرد. این عقد علاوه برصحت از لزوم نیز برخوردار است. همچنین این عقد از شرایط واحکامی خاصی برخوردار است. قرارداد استصناع امروزه کاربردهای فراوانی پیدا نموده و ازسطح نیازهای فردی فراتر رفته و در زمینه های مالی،بانکداری اسلامی و انجام پروژه های بزرگ مورد استفاده قرار می گیرد.
واژه های کلیدی: سفارش ساخت، عقد معین، عقد نامعین، عقد مستقل، فقه مقارن، عقد استصناع