عنوان
مبانی فقهی تسری حکم زکات نقدین به نقد رایج امروز
نویسنده
اصطلاحنامه
استادراهنما
حسام‌الدین ربانی
محل نشر
قم
تاریخ نشر
1395
مقطع تحصیلی
کارشناسی ارشد
مشخصات ظاهری
20 ص.
زبان
فارسی
توضیح
واضح است که اسکناس‌های امروزی در واقع شکل تکامل یافته پول در گذشته‌های دور می‌باشند. در دوره حیات پیامبر اکرم9 و ائمه معصومین: نقد رایج از جنس طلا و نقره بوده است اما به مرور زمان از رواج طلا و نقره کاسته شده و سکه‌های فلزی با آلیاژی از این دو فلز به همراه فلزات دیگر رواج می‌یابد. بعد از مدتی حواله به پول نقد به علت سادگی در نگهداری و حمل و نقل، جای پول نقد را می‌گیرد. دولت‌ها با کشف این نکته، خود حواله‌هایی را منتشر می‌کنند که بعد از مدتی نقد رایج می‌شود و اسکناس‌هایی با پشتوانه طلا وارد بازار خرید و فروش می‌شود. بعد از مدتی با پذیرش این نقد، اسکناس‌هایی بدون پشتوانه طلا از طرف دولت‌ها چاپ می‌گردد. با در نظر گرفتن سیر تکامل پول نقد، سوال اساسی این است که اسکناس امروزی دارای چه ماهیتی است؟ عده‌ای آن را حواله به نقدین و عده‌ای حواله به طلای پشتوانه در خزانه می‌دانند و عده‌ای حواله بی نام مقداری کالا. در همه این نظرات، اسکناس «سند دین و حواله» است و خود دارای مالیتی نمی‌باشد. لذا از اساس مطرح نمودن بحثی از زکات در اسکناس‌های امروزی بحثی نادرست است. البته در این میان عده‌ای با توجه به توان تبدیل فوری «حواله» به کالای دارای ارزش ذاتی، آن را نازل منزله یک کالا می‌دانند و لذا قائلند که بحث زکات را می‌توان در آن جاری شمرد. به نظر عده‌ای دیگر اسکناس به خودی خود دارای مالیت مستقل است و عرف با آن معامله مال می‌کند و بر اساس اعتبار و توان دولت، به پشتوانه آن توجهی نمی‌نماید. این عده از محققین مالیت و مطلوبیت ذاتی را تابعی از اراده و اعتبار عقلا در زندگی اجتماعی می‌شمارند و بیان می‌دارند که معامله عقلا با اسکناس، همانند معامله ایشان با سکه‌های طلا است و برای آنان به خودی خود مطلوب است. لذا بحث زکات را می‌توان در آن جاری شمرد و از این جهت تفاوتی میان نقدین و اسکناس‌های امروزی نیست. غالب علمای شیعه قائل به این نظرند و لذا در ابواب ربا، مضاربه، ابراء دین، مهریه و... اسکناس‌ها را معتبر می‌شمارند. اما در زکات به علت نوع نصوص، فتوا به تعمیم زکات نقدین به اسکناس بسیار نادر است.ظاهر روایات صریح در آن است که زکات به «طلا و نقره» با قید مسکوک رایج تعلق می‌گیرد. اما عده‌ای از محققین ذکر «ذهب و فضّه» در روایات را از باب موضوعیت نمی‌دانند. بلکه صرفاً آن را از باب «بیان مصداق» برای «نقد رایج» در جامعه آن روز می‌شمارند. لذا قائل به الغای خصوصیت می‌شوند. مخالفین، الغای خصوصیت در این مورد را قیاس می‌دانند؛ ولی موافقین تعمیم را به علت یقین به وجود ملاک رفع حوائج محرومین در زکات اسکناس، قیاس نمی‌دانند. بعضی نیز به علت جعل خمس ارباح مکاسب، لزومی به استیفای ملاک با زکات اسکناس نمی‌بینند. در مقابل عده‌ای ملاک را منع از رکود پول نقد و ایجاد اختلال در جامعه اقتصادی می‌شمارند و لذا ملاک را در اسکناس جاری نمی‌شمارند.
واژه های کلیدی: پول، شاخص های جوانه زنی، شاخص های قدرت بذر، نانروی، ناهنجاری کروموزومی، جیبرلین