مبانی موجهه حقوق مالکیت معنوی در فقه و حقوق

توضیح

بعد از یک قرن مباحثات جدی جامعه حقوقی و نیز نیم‌قرن بحث فقهی بر سر موضوع مالکیت معنوی، چالش‌های جدی را از طرف موافقان و نیز مخالفان این نوع مالکیت به جامعه حقوقی - فقهی عرضه داشته است. قوانین و مقررات موضوعه، معاهدات بین‌المللی و احکام فقهی مطرح‌شده در این حوزه در چند دهه اخیر، بر اثبات و ثبوت این حق صحه گذاشته‌اند، اگرچه جدی‌ترین سنگ بناهای حق مالکیت معنوی چه در مباحث فقهی و چه در مباحث حقوقی بر پایه عرف و عقل نهاده شده است، اما علمای این رشته مستندات خود را در جهت اثبات یا نفی چنین حقی عرضه نموده‌اند که پرداختن به آن‌ها خالی از لطف نیست،کوشش ما در جمع‌آوری این مستندات در حد بضع و طرح بحث در این نظریه‌ها به‌صورت نظری و روش کتابخانه‌ای خواهد آمد. با پذیرش حق مالکیت معنوی باید دید چه آثار و احکامی بر آن بار می‌شود. آیا این حق یک حق انحصاری است یا باید حدودی را برای اعمال آن در نظر داشت؟ انتقال و زوال این حق با توجه به شکل خاص آن از حساسیت ویژه‌ای برخوردار است که بایستی با توجه به داشتن دو جنبه مادی و معنوی این حقوق مورد واکاوی قرار گیرد. حقوق معنوی این اموال غیر قابل انتقال و فاقد هرگونه محدودیت زمانی است، بنای این حق بر اساس عقل و اصول اخلاقی بنا شده و هیچ مخالفت قابل دفاعی در حوزه آن وجود ندارد. مناقشه اصلی در حوزه حقوق مادی و انتقال این اموال است، لزوم مالیت داشتن و عین معین بودن مبیع در فقه با توجه به ماهیت خاص این اموال (غیر‌مادی بودن خود اموال و محدودیت زمانی حقوق مادی آن)، بیع این اموال را به چالش کشیده که تنها راه حل این مسئله نیز عرضه این مفاهیم بر عرف است.
واژه‌های کلیدی: مالکیت معنوی، حق کپی رایت، حق ثبت اختراع، علامت تجاری، حقوق معنوی مولف، قوانین، حقوق موضوعه.