توضیح

در پژوهش حاضر مداخله اشخاص خصوصی در امور حسبی از دیدگاه فقه امامیه و حقوق ایران مورد بررسی قرار گرفته است و از یک طرف با بررسی منابع معتبر فقهی همچون آیات‌‌، روایات‌‌، اجماع فقهاو‌‌... که دلالت بر مداخله عدول مومنین در امور حسبی دارد‌‌، به دست آمده است که از دیدگاه فقه امامیه در صورت تعذر یا فقدان فقیه‌‌، عدول مومنین جواز مداخله در امور حسبی را دارند‌‌. ازطرف دیگر با اشاره به مصادیق مداخله اشخاص خصوصی در امور حسبی مستند به قوانین موضوعه‌‌، پذیرش این مداخلات از دیدگاه قانونگذار نیز مورد استنباط واقع شده است‌‌. به عبارت دیگر مداخلات اشخاص خصوصی در امور حسبی در کنار فقیه جامع الشرایط در فقه امامیه ودر کنار نهاد‌‌های حاکمیتی در حقوق موضوعه‌‌، در موارد ضروری و محدود مورد پذیرش واقع شده است و ممنوعیت شرعی و قانونی نیز نسبت به این مداخلات به چشم نمی‌خورد‌‌. قابل ذکر است که این مداخلات واجد آثار حقوقی اعم از مدنی و کیفری نیز می‌باشد که در این پژوهش سعی شده است تا حد امکان به این آثار اشاره گردد‌‌.
واژه‌های کلیدی: مداخله، اشخاص خصوصی، نهادهای حاکمیتی، امور حسبی، فقه امامیه، حقوق ایران.