مرگ ترحمی از دیدگاه اسلام (فایل منبع موجود نیست)

توضیح

«مرگ ترحمی» به معنی «فراهم کردن زمینه دستیابی بیماران لاعلاج به مرگ خوب راحت و سریع با اقدام ایجابی یا سلبی پزشک، به انگیزه ترحم یا خیرخواهی»، در غرب با عنوان «اتانازی Euthanasia» مشهور است، این واژه اکنون به‌عنوان یک اصطلاح به معنای پیش‌گفته، از مباحث مهم در حوزه اخلاق و حقوق پزشکی است. هدف ما در این رساله، بررسی ماهیت «مرگ ترحمی» و تبیین دیدگاه اسلام درباره مسائل آن است.محققان مرگ ترحمی اقسامی را برای آن را ذکر کرده‌اند. از منظر پژوهشگران غربی سه محورِ: الف. هدف پزشک (پایان دادن به زندگی بیمار)، ب. نوع مداخله پزشک (ایجابی یاسلبی)، ج. تصمیم بیمار (ارائه درخواست صریح برای مرگ ترحمی یا عدم آن) مهم‌ترین نقش را در تعیین این اقسام ایفا می‌کنند. براین مبنا تنها «مرگ ترحمی مستقیم فعال غیرداوطلبانه» (یعنی پایان دادن به زندگی بیمار با قصد و اراده به طورایجابی و بدون درخواست او)، با ماهیت قتل اتحاد ماهوی دارد و بقیه اقسام مرگ ترحمی از دایره تعریف قتل عمد خارج خواهد شد. ولی از منظر فقه و اخلاق اسلامی، داوطلب بودن بیمار برای مرگ در تعیین ماهیت اقسام مرگ ترحمی نقشی ندارد. آنچه تعیین‌کننده ماهیت اقسام است (افزون بر دو محور هدف و نوع مداخله پزشک)، استقرار یا عدم استقرار (پایداری یا ناپایداری) حیات بیمار است. مقصود از حیات مستقر«حالت طبیعی زندگی حیوان یا انسان است که روح در بدن استقرار دارد واعضای رئیسه بدن درحال حاضر یا آینده نزدیک قادر به انجام وظایف خود هستند اگرچه به دلیل بیهوشی موقت و مانند آن نیازمند به دستگاه‌ها و تجهیزات مصنوعی باشد» و مقصود از حیات غیرمستقر «حالتی بین مرگ و زندگی است که حضور روح در بدن متزلزل وناپایدار است و به زودی از بدن جدا خواهد شد. اگرچه حرکت و برخی از علایم حیاتی در بدن وجود داشته باشد. مانند کسی که مورد اصابت گلوله و یا زخم مهلک قرار گرفته یا دچار مرگ مغزی شده و چندان زنده نخواهد ماند». آنچه ما به آن رسیدیم این معناست که از منظر فقه اسلام اجرای انواع مرگ ترحمی مستقیمِ فعال، بر بیمار دارای حیاتِ مستقر، مصداق روشن «قتل عمد» است. اجرای مرگ ترحمی غیرمستقیم فعال بر بیمار دارای حیاتِ مستقر مصداق قتل «شبه عمد» است. اجرای انواع مرگ ترحمی غیر مستقیم غیرفعال بر بیمار دارای حیات مستقر و همچنین اجرای مرگ ترحمی مستقیم فعال در مواردی که حیات بیمار به حالت غیرمستقرِ غیرقابل‌برگشت درآمده است، مصداق قتل عمد نیست.
واژه‌های کلیدی: مرگ ترحمی، اتانازی، مرگ مستقیم، حیات مستقر.