مرگ مغزی، پیامدها و احکام فقهی – حقوقی آن

توضیح

موضوع مرگ مغزی از مسایل جدید پزشکی است و برای تشخیص آن، شورای تخصّصی پزشکی به وسیله‌ی دستگاه‌های پزشکی مجهّز آن را بیان می‌کند. از نظر پرشکی امروز مرگ مغزی، مرگ مسلّم شناخته شده است. نظرات فقها در این زمینه متفاوت است، این نظرها به طور کلّی به سه دسته تقسیم می‌شوند: برخی از فقها، مرگ مغزی را از باب احتیاط و از جهت حرمت نفس انسانی و بر اساس اصولی چون اصل استصحاب، و ملاحظه‌ی عرف عام، مرگ مسلّم نمی‌دانند و به تبع این عقیده، جدا کردن دستگاه‌های احیا‌کننده از بیمار و برداشت اعضای او را جایز نمی‌دانند؛ امّا برخی از فقها، مرگ مغزی را از باب عدم حیات انسانی و بر اساس نظریّه‌ی کمیسیون پزشکی که همان عرف خاص است، مرگ مسلّم می‌دانند و به تبع این عقیده، جدا کردن دستگاه‌های احیاکننده از بیمار و برداشت اعضای او را در صورت لزوم، از باب قاعده‌ی تزاحم و لاضرر جایز می‌دانند. و برخی از فقها مرگ مغزی را یکی از مصادیق حیات غیرمستقر می‌دانند که از جهت برخی احکام فقهی ـ حقوقی در حکم میّت به شمار می‌آید. در این زمینه سعی خواهد شد با بررسی مفهوم مرگ و حیات از دیدگاه پزشکی و اسلام، سه نظریّه‌ی فوق مورد نقد و بررسی قرار گیرند و نقاط قوّت و ضعف آن‌ها نیز در کنار آرا و استفتائات فقهای معاصر بیان شود.
واژه های کلیدی: نظام حقوقی، قتل از روی ترحم، مرگ مغزی، احکام فقهی، نفس انسان، خلقت گرایی، قاعده لاضرر.