مشروعیت جبران خسارت وارد به حقوق معنوی کودک در فقه امامیه

توضیح

از نظر دین اسلام کودک از بدو تولد تا زمانی که به رشد فکری و جسمی می‌رسد همواره دارای حقوق مادی، معنوی، فرهنگی و... می‌باشد. حقوق معنوی کودک به حقوقی گفته می‌شود که به نحوی با هویت و شکل‌گیری شخصیت عاطفی، دینی، عقلانی او مرتبط می‌شود که می‌توان به حق هویت، حق آموزش و پرورش، حق آزادی و حق تمامیت جسم و روان اشاره کرد که رعایت آن‌ نقش بسزایی در شکل‌گیری آینده و شخصیت کودک وهمچنین ترقی و پیشرفت اجتماع خواهد داشت. از آن جا که امروزه کمتر به اهمیت حقوق معنوی کودکان پرداخته شده است و در فقه نیز جبران ضررهای معنوی، به نحو برجسته‌ای تبیین نشده است، پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی جهت بررسی مشروعیت جبران خسارت وارد به حقوق معنوی کودک در فقه امامیه مورد مطالعه قرار گرفت. نتایج گویای آن است که قابل جبران بودن خسارت مادی در فقه شیعه امری مسلّم است. اما در زمینه جبران و نحوه‌ی ارزیابی خسارت معنوی دو دیدگاه موافق لزوم جبران خسارات و دیگری مخالف آن به چشم می‌خورد. مخالفان استدلال نموده‌اند که نه تنها تقویم خسارات معنوی به پول، دشوار است بلکه نوعی اهانت به شخصیت بزه‌دیده (کودک) تلقی می‌گردد. در مقابل موافقان بر این عقیده می‌باشند که جبران خسارت معنوی راهی است برای تسکین آلام و تأمین خرسندی‌های معنوی و ترمیم خاطر بزه‌دیده و پرداخت مبلغی پول به زیان‌دیده راه دستیابی به این اهداف را هموار می‌سازد. از نظر مبانی فقهی نه تنها حکم به جبران خسارت معنوی منع نشده است، بلکه علاوه بر آیات شریف قرآن می‌توان به قواعدی همچون «لاضرر و لاضرر فی الاسلام» «لاحرج» «المغرور یرجع الی من غر» و «بنای عقلاء» و «عرف» استناد کرد که این قواعد می‌تواند در جواز مطالبه خسارات معنوی در فقه کارگشا باشند.