مشروعیت قراردادهای آتی در بازارهای تجارت الکترونیک (فایل منبع موجود نیست)

توضیح

قراردادهای آتی، نوعی از قراردادهایی است که بیشتر در حوزه های مالی و اقتصادی مورد استفاده قرار می گیرند.بدین صورت که معامله نوشته و سپس در آینده اجرایی می شود.در این نوع معاملات بلافاصله خود مال رد و بدل نمی شود بلکه اسناد آن است که رد و بدل می شوند.ازسویی این نوع از قرارداد ها نوعی از ابزار مشتقه به حساب می آیند؛ابزار مشتقه به آن معناست که فرآیند یا وسیله ای که به خودی خود ارزش ندارد و به وسیله ی یک کالا یا فرآیند دیگری ارزشمند می شود. به طور کلی هر قراردادی فی مابین طرفین که مخالف شرع و نص صریح قانون نباشد نافذ است اما با توجه به تحولات فناوری اطلاعات و گسترش زیرساخت های الکترونیکی باعث سرعت و شتاب و سهولت در تجارت شده است در مورد مشروعیت قراردادها می توان گفت که ادله ی عامی در قرآن مجید درخصوص تجارت و کسب و کار وجود دارد که آن آیات را می توان به قراردادهای دیگر من جمله قراردادهای آتی تعمیم داد. قرارداد آتی به رغم معنا و مفهوم پایه ای که دارد به لحاظ دارایی پایه طیف وسیعی از دارایی ها را شامل می شود. دارایی پایه می تواند کالای واقعی مانند ذرت، فولاد، حیوانات، چوب و ... باشد. همچنین می تواند دارایی های مالی مانند سهام و اوراق قرضه یا شاخص سهام و نرخ ارز باشد.قرارداد آتی قراردادی از نوع قراردادهای تعهدی است. همچنین در این قرارداد افزون برتعهدهایی که طرفین قرارداد قبول می کنند در اصطلاح شرط های ضمن عقد زیادی را نیز قبول می کنندکه باعث شده است احکام و آثار فراوانی را بر این توافق بار کند که در تحلیل آتی مهمترین نکته ای که وجود دارد اینکه باید قرارداد آتی را به همراه احکام و آثار آن در نظر گرفت. مبادله قرارداد آتی از نوع بیع کالی به کالی میباشد (رضایی، 1382، ص 41). به عبارت دقیق تر قرارداد آتی که از انواع ابزار اوراق مشتقه می باشد توافق نامه ای مبتنی بر خرید یا فروش دارایی در زمان معین در آینده و با قیمت مشخص است .(هال ،1384 ، ص 26) نکته مهمی که در این تعریف وجود دارد اینکه قرارداد آتی به نوعی توافقنامه یا تعهدنامه ای برای معامله ای در آینده است و در حال حاضر هیچ کالا یا پولی بین طرفین معامله ردو بدل نمیشود؛ بلکه طرفین قرارداد توافقی را در حال حاضر برای معامله ای در آینده انجام میدهند.(معصومی نیا و همکاران 1394 ، ص 127). درباره ماهیت اصلی قرارداد آتی در فقه اسلامی می توان گفت که این قرارداد، توافق نامه ای الزام آور به انجام بیع در زمان آینده است و در زمان حال فقط یک توافق به انجام بیع نقد در سررسید مشخص منعقد می کنند. از دید فقه اسلامی بیع نقد، قراردادی مشروع و مورد تأیید است؛ در نتیجه این بخش از قرارداد آتی به طورکامل بر فقه اسلامی منطبق است از طرف دیگر هم با اثبات عقلی توافق بر یک قرارداد مشروع نیز مورد تأیید است؛ زیرا این توافق تعهدی طرفینی را برای طرفین توافق پدید آورده و به نوعی تعهد در برابر تعهد است؛ بنابراین قرارداد آتی ترکیبی ازقراردادی مشروع و تعهد بر قراردادی مشروع در آینده است؛ پس می توان ادعا کرد که قرارداد آتی رایج حتی در بازارهای متعارف نیز اشکال فقهی نداشته و به لحاظ ماهیت قرارداد اشکال خاصی به خود قرارداد آتی وارد نیست؛ بلکه باید تعهدها و آثار آن بررسی شود. طی دهه های اخیر تجارت، پیشرفت های بسیاری کرده است؛ به طوری که حجم وسیعی از مبادلات دیگر چهره به چهره نیستند و بیشتر از طریق تلفن و پست و با استفاده از کارت های اعتباری انجام می شوند. شکل های جدید از پول و روش های پرداخت که امروزه وجود دارند، نظیر چک الکترونیکی، کارت های اعتباری هوشمند نه تنها به تحولات عمده در فرآیند خرید منجر شده اند، بلکه امکان ورود شرکت ها در عرصه تولید پول را که تا به امروز تنها در اختیار دولت ها بود، میسر ساخته است(خانی، 1386). تجارت الکترونیک یکی از ابعاد کسب و کار الکترونیک است(جعفرنژاد و دیگران، 1388). امروزه برای اغلب شرکت ها، تجارت الکترونیک چیزی بیش از خرید و فروش آنلاین محصولات است. تجارت الکترونیک در حال تغییر دادن شکل رقابت، سرعت اقدامات، جریان تعاملات، محصولات و پرداخت توسط مشتریان به شرکت ها و از شرکت ها به تامین کنندگان میباشد(اُبرایان، 1387). تجارت الکترونیک در صف مقدم تحولاتی قرار گرفته که شیوه انجام فعالیت های بازرگانی را تغییر می دهد و انقلاب صنعتی قرن بیست و یکم نامیده می شود که با پیدایش اینترنت به سرعت رو به پیشرفت و گسترش نهاده است. در تجارت الکترونیک، اطلاعات و خدمات به کمک شبکه های کامپیوتری خرید و فروش و یا تبادل می شود. خریـد و فروش می تواند عمده یا خرد، کالای فیزیکی یا غیرفیزیکی مانند کتاب یا نرم افزار ارائه سرویس های گوناگون به خریداران مانند مشاوره پزشکی یا حقوقی و دیگر مواد بازرگانی مانند مناقصه ها و مزایده ها و یا خرید و فروش اطلاعات بین سازمان ها، سازمان ها با افراد یا بین افراد باشد(Turban& et al, 2002). برای تجارت الکترونیک تعاریف گوناگونی ارائه شده است که اغلب آنها مبتنی بر تجربه های گذشته در استفاده از تجارت الکترونیک بوده است.در برخی از تعاریف آمده است تجارت الکترونیک از تنظیم معاملات تجاری در یک مکان دور از شریک تجاری و سپس استفاده از ارتباطات الکترونیکی برای انجام معامله است. (Witely,David,2000,P6)در تعریفی دیگر تجارت الکترونیک عبارت از مبادله اطلاعات تجاری بدون استفاده از کاغذ است که در آن نو آوریهایی مانند مبادله الکترونکی داده ها پست الکترونیکی، تابلو اعلانات الکترونیکی،انتقال الکترونیکی وجه و سایر فناوری های مبتنی بر شبکه به کار برده می شود.(دیجانی و باجاج،1376،ص3) در این پژوهش به بررسی وضعیت مشروعیت قراردادهای آتی در بازارهای تجارت الکترونیک و همچنین ، اصول و قواعد ناشی از وضعیت مذکور در حقوق ایران ، فقه اسلامی و دنیای تجارت الکترونیک پرداخته می شود.
واژه‌های کلیدی: مشروعیت قراردادی، قرارداد آتی، بازار تجارت الکترونیک، تجارت الکترونیک