مقایسه علل توسعه از منظر اقتصاد نهاد گرایی و اقتصاد اسلامی

توضیح

توسعه از چالشی‌ترین و بحث برانگیزترین مباحث اقتصادی در میان اندیشمندان اقتصادی است. رابطه توسعه با مولفه‌هایی همچون عدالت، دولت، حقوق مالکیت و... همواره مورد بررسی قرار گرفته‌است. هرکدام از اندیشمندان و مکاتب اقتصادی مولفه‌هایی را برای توسعه مهم شمرده‌اند. ما سعی کرده‌ایم تا به بررسی دو دیدگاه اقتصاد نهادگرایی، با تاکید بر آرای نورث و عجم‌اوغلو و دیدگاه اقتصاد اسلامی بپردازیم. اقتصاد نهادگرا با تاکید بر مولفه‌های حقوق مالکیت، دولت، دموکراسی، نظام آزاد دسترسی به منابع و امکانات و... به توسعه نگاه می‌کند. از دید اقتصاد نهادی، مهم‌ترین رکن برای نیل به توسعه حرکت از نهادهای غیر دموکراتیک به سوی نهادهای دموکراتیک است. زیرا فقط در پرتوی این نهادهاست که سیاست‌مداران، در جهت اهداف و برآورده کردن مشکلات مردم و بازگذاشتن عرصه برای فعالیت‌های نو و جدید ملزم خواهند شد. از دید آن‌ها، نهادهای غیردموکراتیک، تنها برای حفظ منافع اقلیت در قدرت تلاش خواهند کرد و محیط را برای فعالیت‌های اقتصادی و ابداعات جدید تنگ خواهند کرد. اقتصاد اسلامی هم تاکید بر عدالت، دولت، ایمان، اخلاق و... را در دستور کار خود دارد. اقتصاد اسلامی، توسعه را وقتی محقق شده می‌داند که پیشتر عدالت برقرار شده باشد. در واقع زمانی که عدالت به معنای احقاق حق، محقق شود و افراد به حقوق خودشان دست یابند، توسعه و رشد و ابداع و خلاقیت نمایان خواهد شد. از دید اقتصاددانان اسلامی، ایمان به عنوان تنها شرط و رکن اصلی برای تشویق مردم به رعایت اخلاق و عدالت تنها راه برای نهادینه کردن عدالت در جامعه است. دو دیدگاه نهادگرا و اسلامی، در بیان مولفه‌ها و علل توسعه با هم اشتراکات و تفاوت‌هایی دارند. مهم‌ترین عرصه اشتراک این دو رویکرد تاکید نقش‌آفرینی دولت در فرایند توسعه است. شاید تاکید اسلام بر اهمیت ایمان برای اهداف توسعه‌ای و تاکید بیشتر نهادگرایی بر اهمیت نهادها و دموکراسی در فرایند توسعه را بتوان نقاط تمایز این دو دیدگاه دانست.
واژه‌های کلیدی: اقتصاد نهادگرایی، اقتصاد اسلامی.