مکانیزم نظارت مردم بر نهادهای قدرت سیاسی قبل و بعد از انقلاب اسلامی در ایران

توضیح

قدرت سیاسی می‌تواند به دو شکل عمل کند؛ به طوری که از یک طرف ضامن تحقق، آزادی، امنیت، برابری و عدالت برای مردم باشد؛ و از طرف دیگر می‌تواند به بزرگترین سالب حقوق مذکور تبدیل شود، مگر آنکه کنترل و مهار گردد. بیشک امروزه هر چه قدر نظارت بر قدرت سیاسی از مکانیزم مطلوبتری برخوردار باشد فسادهای ناشی از قدرت بهتر مهار می‌شود و پیشرفت و توسعه در جوامع بشری مسیر هموارتری را می‌پیماید. در این راستا، نظارت همگانی یا نظارت مردمی از جمله مهمترین این نوع نظارتهاست، که به دو طریق تحقق می‌یابد: اول نظارت مستقیم که از راه انتخابات و شکایت به مراجع قضایی و قانونی اعمال می‌شود؛ دوم نظارت غیرمستقیم که عمدتاً از طریق مطبوعات، رسانه‌های گروهی، احزاب و اجتماعات انجام می‌گیرد. در ایران این نوع نظارت از طٌرٌق مذکور، پس از انقلاب مشروطه که نقطه عزیمت تحولات ساختاری در نظام سیاسی محسوب می‌شود، با فراز و نشیب های گوناگون تا امروز که قانون اساسی جمهوری اسلامی با الهام از امر به معروف و نهی از منکر آن را از حقوق بنیادین شهروند می‌داند وجود داشته است. در این نوشتار پس از بیان مفهوم قدرت سیاسی و بررسی نظارت بر آن در نظام‌های مختلف سیاسی، به بررسی کم و کیف ابزارهای این نوع نظارت در ایران می‌پردازیم و در نهایت تلاش می‌کنیم سازوکار نظارت همگانی بر نهاد‌های قدرت سیاسی را در دو بازه زمانیِ پیش و پس از انقلاب اسلامی مورد نقد و بررسی قرار دهیم.
واژه‌های کلیدی: قدرت، فساد، نظارت همگانی، پاسخگویی، ابزارهای نظارت.