نسبت میان اسلام و حقوق بشر از منظر عقلانیت با تأکید بر بازاندیشی در قاعده ملازمه

توضیح

حقوق بشر به عنوان احدی از دستاورد های انسان مدرن، یکی از پر اهمیت ترین مباحث نزاع بر انگیز مطروحه در ایران معاصر می باشد، نظام حقوقی حاکم در ایران معاصر مبتنی بر فقه و شریعت اسلام است و از این رو نظام حقوق بشر چه در عمل و چه نظر در کشور ما با مشکلاتی رو برو می باشد. در جهان مدرن، که هر روز انسان با ثمره و میوه ای جدید از مدرنتیه روبرو می گردد، برقراری ارتباطی منطقی و معرفت شناسانانه میان آموزه های اسلام و حقوق بشر امری به مراتب دشوارتر خواهد بود،. مبنای تعارض در مصادیق این دو، تفاوت در مبانی و اصول بنیادین این حقوق با اندیشه فقه سنت مدار می باشد. از دیر باز در راستای حل این تعارض جهد و جهادی مستمر در حوزه اندیشه فقهی شده است که مع الاسف موفق به حل مبنایی این تعارض نگردیده و صرفا به تطبیق مصدایق ظاهری حقوق بشر با احکام اسلام محدود می باشد. در دنیای امروز که سخن از انواع حق ها می شود، پذیرش گفتمان تکلیف محور فقهی امری قابل قبول نخواهد بود. ریشه تمام تعارضات مستحدثه میان اسلام و حقوق بشر از جمله نابرابری های میان زنان و مردان و مجازات های خشونت آمیز ناشی از فراموشی عنصر عقل و قرائت سنت مدارانه و نص محور از احکام اسلام است. بنابراین در نگاه ما حل بنیادین مسئله ریشه در اجتهادِ در مبانی اصول استنباط احکام فقهی خواهد داشت، احیای مجدد عنصر عقلانیت و بهره گیری از آن در قالب قاعده ملازمه و توجه به آن به عنوان یکی از منابع استنباط احکام فقهی، و همگامی و برابری آن با نقل کلید و یگانه راه حل معضل مزبور است. قاعده ملازمه در این میان سند سازگاری میان دو منبع عقل و نقل است و تنها بواسطه بهره گیری از قاعده ملازمه است که می توان تفسیری غایت مدار از احکام فقهی ارائه نمود. احکام موجود در فقه و شریعت اسلام مبتنی بر مصالح و مقاصدی است که با عقل بشر قابل فهم و درک است و احکام تنها ابزاری برای نیل به مقاصد و مصالح مستتر در پی این احکام می باشند. بنابراین احکام موجود در فقه و شریعت اسلام مبتنی بر مصالح و مقاصدی است که با عقل بشر قابل فهم و درک است و احکام تنها ابزاری برای نیل به مقاصد و مصالح مستتر در پی این احکام می باشند. بنابراین با هم شأن دانستن عقل و نقل به عنوان دو منبع برابر در کشف اراده الهی است که می تواند گفتمانی رحمانی و مبتنی بر عقل که با حقوق بشر نیز ساز گار ارائه نمود.
واژه‌های کلیدی: اسلام، فقه، شریعت، حقوق بشر، عقلانیت، قاعده ملازمه.