نقد و بررسی نظریه تاریخمندی احکام فقهی قرآن

توضیح

نظریه تاریخمندی احکام فقهی قرآن؛ موضوعی است؛ که در این پژوهش مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از آنجا که موطن اصلی و سرزمین اولی رویش و پیدایش اندیشه تأثیر پذیری پدیده ها و حوادث از عوامل زمانی، مکانی و شرایط خاص تاریخی غرب مسیحی به خصوص اروپای پسا رنسانس و عصر جنبش نوزایی بوده؛ در این تحقیق ریشه های فلسفی و اصول نظری این تفکر را در نگرش های کلی و باورهای معرفتی حاکم بر فضای علمی دوره رنسانس اروپا مورد کاوش و جستجو قرار گرفته؛ باورمندی به نظام میکانیکی جهان، تاریخمندی انسان و تاریخمندی معرفت انسانی به عنوان مبانی سه گانه نظریه مذکور تشخیص داده شده و مورد نقد و بررسی قرار گرفته، هم چنین دیدگاه های مدعیان تاریخمندی احکام فقهی قرآن در قالب چهار نظریه به ترتیب: دیدگاه تاثیر پذیری قرآن از گسست ناشی از دوره شفاهی تا تدوین؛ که به وسیله محمد ارکون ارائه و در آثارش پرورش یافته است. دیدگاه تاثیر پذیری قرآن از فرهنگ زمانه؛ که مربوط به نصر حامد ابوزید و شاه ولی الله دهلوی بوده؛ اینها در آثار خود کوشیده اند تحت عنوان دیالکتیک دو سویه ای متن و فرهنگ؛ یا نسخ و تجدید پذیری علوم نبوی « ص»؛ اعم از قرآن و سنت تأثیر پذیری آنها را از باورهای اعتقادی و واقعیت های عینی فرهنگ حاکم بر زمان وزادگاه شان به اثبات برسانند. دیدگاه سیالیت معنایی احکام قرآن در بستر متن ثابت؛ که به وسیله عبدالکریم سروش، ابوزید و محمد ارکون وهمفکران شان ارائه شده، اینها با صامت خواندن متن قرآنی و به سخن در آوردن آن به وسیله مفسر در سایه تحول تئوری های علمی عصر؛ در صدد تحمیل دیدگاه ساختار شکنانه بر متن قرآن هستند، وآخرین دیدگاه؛ مقطعی دانستن کارایی برخی از احکام فقهی قرآن است، که به وسیله نصر حامد ابوزید، محمد ارکون و... ارائه شده؛ اینها بر لزوم باز بینی معارف قرآنی با روش انتقادی و تفکیک متن قرآن به بخش های شواهد تاریخی، بخش های قابل تأویل مجدد مجازی و بخش های قابل توسعه تأکید دارند. بعد از بحث و بررسی دیدگاه های فوق با دلایل شان نسبت نظریه تاریخمندی احکام فقهی با نظریه نقش زمان و مکان در تحول احکام فقهی مورد بحث قرار گرفته، نظریات حد اکثری مصوبه فقهای سنی مذهب، و حد اقلی جماعت اخباریان شیعه مذهب و هم چنین دیدگاه اعتدالی اصولیین شیعه را بررسی و در پایان به این نتیجه دست یافته است: قرآن از سوی پروردگاری که آفریننده زمان وانسان است برای هدایت همیشه گی انسان نزول یافته، زمان ناتوان تر از حصر احکام آن اعم از فقهی وغیر فقهی در حلقه تنگ تاریخ است. واما استنباط احکام در مسائل مستحدثه بر اساس نیازهای متغیر انسان در بستر زمان به معنای پویایی اجتهاد و جاودانگی احکام فقهی قرآن است نه تاریخمندی آنها.