نقش آموزه‌های دینی در نظام قانون‌گذاری مجلس اول دوره مشروطه

توضیح

مجلس اول دوره مشروطیت یکی از مهم‌ترین مجالس این دوره می‌باشد. از آن رو که نخستین اقدام نخبگان سیاسی برای قانونگذاری در ایران در این مجلس و به وسیله آن صورت گرفت. این مجلس عرصه رویارویی میان تفکر سنتی و نوین بود. عمده‌ترین مخالفت‌ها از سوی طیف خاصی از روحانیت مطرح می‌شد که پدیده « قانونگذاری » را بر خلاف شریعت اسلام می‌دانست از سوی دیگر طیف دیگر روحانیت بود که با همفکری با روشنفکران معتقد بودند برای حفظ اسلام باید با گفتمان جدید همراه شد. چالش فکری مخالفین و موافقین در مجلس اول دوره مشروطه درباره کیفیت شرعی بودن قوانین و مطابقت آن با شرایط فرهنگی جامعه ایران و نیز نیازهای جدید بود و در این میان برخی روحانیان تلاش می‌کردند تا پلی میان نظام جدید با اسلام ایجاد کنند ولی به طور کلی تنها گروه اندکی در میان آنها بودند که مطابقت قوانین عرفی با شرعی را که ریشه در فرهنگ مذهبی جامعه ایران داشت می‌پسندیدند. مشروعه‌خواهان قانون‌گذاری در مجلس را جعل احکام شرعی خواندند و با آن به مخالفت پرداختند. در مجلس با این که تلاش می‌شد نقش مذهب چندان نادیده گرفته نشود اما روشنفکران از هر فرصتی برای مخالفت با آن استفاده می‌کردند تا گستره ایفای نقش آن را در نظام قضایی کشور محدود کنند. از سوی دیگر لزوم عمل کردن بر اساس مصلحت زمان شدیدا در این دوره احساس می‌شد و نیاز بود تا قوانین را هماهنگ با شرایط حاکم بر جهان آن روز وضع کرد. اگرچه مجلس موفق شد قوانین را تا حدودی مدون سازد در نهایت با به توپ بسته شدن مجلس، دوره فعالیت آن به سر رسید. در این پایان نامه تلاش بر پاسخ دادن به چند پرسش بنیادین می‌باشد. نخست این است که بتوانیم روشن سازیم چرا در مجلس اول دوره مشروطیت امکان نداشت که نمایندگان ملت بتوانند بدون در نظر گرفتن شریعت قانونی وضع نمایند و دوم، نقش شریعت انور اسلام را در فرآیند قانونگذاری در مجلس اول این دوره مورد بررسی قرار خواهیم داد و در نهایت، مواردی را مورد واکاوی قرار خواهیم داد که درباره آنها قانون اسلامی وجود داشت.
واژه‌های کلیدی: مشروطه، مجلس اول، روحانیان، قانون، شرع، عرف