نقش دلایل ژنتیکی در دعاوی نسب

توضیح

با توجه به اهمیت نسب در حفظ نظام خانواده و ثبات نسل‌ها، اهتمام شارع و قانونگذار همواره بر حفظ آن در سایه تقنین بوده است در این میان جایگاه روش‌های دقیق علمی مانند آزمایش DNA قابل تامل است. مهم‌ترین پیشرفت در علم ژنتیک، در دهه‌های آخر قرن بیستم، معرفی طرح DNA بود. این تئوری حاکی از آن است که هر فردی دارای طراحی ژنتیک منحصربه‌فرد خود -که حاصل انتقال توارث ژنتیکی پدر و مادر به وی است- می‌باشد. ورود آزمایش‌های ژنتیکی در دعاوی نسب، اثبات و نفی رابطه نسبی والدین-فرزندی و قرابت خویشاوندی، بررسی اعتبار علمی و حقوقی آن را ضروری می‌سازد. در حال حاضر آزمایش DNA معروف‌ترین و پرکاربردترین این آزمایشات در امر نسب است. این آزمایش با قطعیت و اعتبار علمی بالا و قلمرو کاربردی وسیع آن در پزشکی قانونی شایان توجه است و میزان قطعیت آن را با توجه به متدهای جدید بررسی مولکولی DNA و دستگاه ABI، 99 درصد ونیز در صورت اجرای کامل آزمایش و استفاده از مارکرهای ژنتیکی بیشتر، 100 درصد دانسته‌اند. اما احتمال بروز خطای انسانی و عوامل بیرونی در تجزیه و آنالیز DNA از یک‌سو و نیاز به مهارت و دقت ویژه در محاسبه آماری جهت تفسیر آنالیز صورت گرفته نیز باید در نظر گرفته شود. بنابراین دلایل ژنتیکی را به‌عنوان دلیل ظنی و اماره قضایی محسوب و درصورتی‌که برای دادرس ضمن توجه به محتویات پرونده، از آن در اثبات یا نفی رابطه نسبی -به‌ویژه رابطه ابوت- علم حاصل شود، از اعتبار برخوردار است. فقهای معاصر نیز بر ضرورت وجود این شرط و به حصول علم برای قاضی، تأکیددارند. ارزش نظریه پزشکی قانونی در خصوص نسب با توجه به آزمایشات ژنتیکی مساوی باارزش امارات قضایی است و به‌تنهایی موجب اثبات و مهم‌تر از آن نفی نسب نمی‌شود، زیرا اماره ظن است و اعتبار آن بستگی به ایجاد علم برای قاضی دارد. بنابراین با توجه و پیامدهای منفی نفی نسب و همچنین ابهامات مربوط به نفی نسب و اینکه نسبت به احکام و شرایط اثبات آن، بحث مستقلی صورت نگرفته است. پیشنهاد می‌شود کسانی که قوانین جدید را تصویب می‌نمایند به این امر توجه نموده و با عنایت به فقه و همچنین با پیشرفت علم و فنّاوری خلأهای قانونی را پر نموده.
واژه‌های کلیدی: دی.ان.ای، منجی شناسی، کارشناسی، تسنن، اثبات نسب.