نقش عدالت و انصاف در تکمیل و تفسیر قرارداد

توضیح

برای تعیین مفاد قرارداد و حلّ اختلاف دو طرف، در مرحلّه اجرای تعهدّات ناشی از عقد، قاضی ناچار به تفسیر قرارداد است. این تفسیر باید به شیوه علمی و قابل نظارت صورت گیرد و روح نظام قراردادی حاکم بر آن باشد. بی شک هدف از انعقاد هر قرارداد، اجرای مفاد آن و التزام به آثار ناشی از قرارداد می باشد. برای این که قرارداد در مسیر اجرای خود به مانعی بر خورد نکند، باید طرفین، نزاع و اختلافی در مورد شرایط اعتبار، عبارات قراردادی و نحوه اجرای آن نداشته باشند. نیاز به بحث از تفسیر قراردادها نیز، آنگاه ضروری و اساسی جلوه می کند،که خللی در اجرای مفاد قرارداد و اثر بخشی در رابطه فردی و اجتماعی طرفین ایجاد شود. بنابراین در قراردادهایی که نیاز به تفسیر، در آنها الزامی است، مانند قراردادهایی که دارای اجمال؛ ابهام؛ سکوت یا تعارض نصّ در مرحلّه اجرا دارند، قاضی به عنوان مسئول و مکلّف در حلّ و فصل دعوا می بایست به تمامی ابزارها و وسایل تفسیر قراردادها توجّه نماید زیرا تا زمانی که این گونه قراردادها تفسیر نگردند رسیدن به راه حلّیّ برای فصل خصومت منتفی است. پس قاضی چاره ای جز تفسیر چنین قراردادهایی ندارد. هدف از تکمیل قرارداد رفع عدم تعیّن حقّوقی از قرارداد ، حتی در موارد سکوت متعاقدین و یا مقرّرات قانونی ناظر بر موضوع مورد ابهام در قرارداد است که حسب مورد راهنمای قاضی در رفع ابهامات قرارداد خواهد بود. از دیدگاه ترافعی، قرارداد مجموعه ای از شرایطی است، که دو طرف به هنگام تراضی در مقام صلح و آشتی هستند. ولی، در مقام اجرا همانند دو مخاصّم عمل می کنند. هر یک از طرفین تمایل دارد که مفاد قرارداد را به نفع خود تفسیر و تعبیر نماید که در این صورت به علت بروز اختلاف راهی جز رجوع به محکمه برای رفع اختلاف پیدا نمی کنند و دادگاه را به عنوان مرجع مهمّ رسیدگی برای اجرای مفاد قرارداد صالح می دانند. در این میان است که نقش قاضی در قرارداد جلوه گر شده و در صورت مبهم بودن و یا در صورت عدم احراز عوامل داخلی تفسیر، با توسلّ به عوامل خارجی تکمیل کننده از قبیل عرف و عادت و قانون، همچنین با رعایت عدل و انصاف و حسن نیت در قراردادها ورود نموده و در مقام تکمیل قرارداد بر خواهد آمد. در واقع می توان گفت مقام و مرجع خاصّی به جز دادرس در قوانین موضوعه و عرف متداوّل جهت رفع خصومت پیش بینی نگردیده است.
واژه‌های کلیدی: انصاف، تفسیر قرارداد، عدالت