نقش مصلحت در تقنین و اجرای مجازات های حدی

توضیح

«مصلحت» نقش اساسی در تشریع احکام دارد و احکام شرعی تابع مصالح و مفاسد در متعلقشان می‌باشند؛ بنابراین موضوع بحث مصلحت در فقه و نقش آن در تقنین و اجرای مجازات‌های حدّی، از اهمیّت ویژه‌ای برخوردار است. آن‌چه این نوشتار در صدد تبیین آن می‌باشد این است که امروزه در تقنین حدود باید به عنصر مصلحت و فلسفه مجازات نیز توجه کرده و در صورت صلاحدید، حاکم شرع می‌تواند با استفاده از احکام ثانویه و عنصر مصلحت برای برخی حدود جایگزین تعیین کند؛ چون که اگر قانونی در مورد مجازت‌های حدّی تصویب شود و به هر دلیلی به اجراء در نیاید، خاصیّت اعلامی خود را نیز از دست خواهد داد، لذا باید مصلحت‌سنجی در مورد حدود و رعایت اقتضائات زمان، مکان و اشخاص مجازات با توجه به روایات و نظر فقهاء مدّنظر قرار گیرد. باید توجه داشت آنچه پیرامون اجرای مجازات‌های حدّی در کتاب-های فقهی گفته شده و مشهور و اکثر فقهاء حدود الهی را تعطیل‌بردار ندانسته‌اند، به لحاظ حکم اوّلی آن است، ولی اگر شرایطی پدیدار گشت و در پی آن اجرای مجازات‌های حدّی باعث موهون شدن چهره‌ی اسلام و تنفّر عمومی نسبت به دین و احکام آن به دنبال داشت، باید از اجرای آن حکم خودداری شود. ولی این به معنای نسخ مجازات‌های حدّی در شریعت و مرحله‌ی قانون‌گذاری و تشریع حکم نیست، بلکه به معنای به فعلیّت نرسیدن آن حکم در مرحله‌ی اجرا به لحاظ شرایط اجتماعی و رعایت مصالح برتر و ترجیح أهم بر مهم در موارد تزاحم بین ملاکات احکام شریعت و احتمال تأثیر شرایط در نرسیدن آن حکم به فعلیت است. البته شرایط باید به گونه‌ای مهیا شود که احکام و حدود الهی بدون هیچ‌گونه تبعاتی اجرا شود، اما اگر اجرای حدّ به کیفیت اولی شرعی آن، موجب وهن و انزجار از دین گردد یا خطری برای اسلام یا مسلمانان داشته باشد چنانچه با تغییر کیفیت اجرای حدّ، تبعات برطرف می‌شود می‌توان به حکم حاکم شرع، برخی حدود را تعطیل کرده و کیفیّت اجرا را تغییر داد؛ مضافاً این‌که ابزارهای مورد استفاده در برخی حدود نیز موضوعیّت نداشته و می‌توان از روش‌های نوین استفاده کرد. از طرفی در مورد کیفیت اجراء باید گفت که اجرای مجازات‌ها در ملأ عام و نیز اجرای علنی مجازات جز در حدّ زنا مستند شرعی ندارد. که نظر به اهمیّت بحث، این تحقیق در صدد تبیین نقش مصلحت در تقنین و اجرای مجازات‌های حدّی با توجه به روایات و آرای فقهاء می‌باشد.
واژه‌های کلیدی: مصلحت، حدود، مجازاتهای حدّی، تقنین، اجراء، حاکم.