نقش مکان در احکام جزایی اسلام

توضیح

درفقه وحقوق اسلام، اهمیت زیادی برای مکان‌های مقدس و متبرکه نظیر حرم مکه، مدینه و مشاهد امامان معصوم(ع) و بلاد اسلامی و حفظ حرمت آن اماکن و رعایت مصالح مسلمانان، داده شده است. در این نوشتار آن چه مطمح نظر است، نقش مکان در احکام جزایی اسلام است. بر این اساس، پرسش‌ اصلی این است که از دیدگاه فقیهان امامی، چگونه مکان در احکام جزایی اسلام نقش دارد؟ یعنی چگونه مکان در سقوط (نفی) مجازات، تغلیظ دیه، تشدید مجازات و تأخیر اجرای حکم، نقش دارد؟ با استناد به ادله وروایات به عنوان یکی از منابع استنباط احکام و قواعد موجود و با ابزار استنادی و کتابخانه‌ای این دستاورد حاصل شد که مکان در احکام جزایی اسلام نقش دارد، یعنی مکان در سقوط (نفی) مجازات نقش دارد؛ نظیر شرب خمر توسط کافر ذمی در منزلش که مشمول حد نیست، همچنین مکان، در تغلیظ دیه و تشدید مجازات و تأخیر اجرای حکم، نقش دارد؛ مثل قتل در حرم مکه معظمه و پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) که از قاتل، یک دیه کامل و یک سوم دیه گرفته می‌شود و ارتکاب زنا در آن اماکن، موجب تعزیر علاوه بر حد می‌شود و نیز مثل ارتکاب قتل در خارج از حرم الهی و پیامبر(ص) و امامان معصوم(ع) و پناه به آن اماکن، که باعث تأخیر اقامه حد می‌شود؛ تا مجرم از حرم بیرون رود. مشهور فقیهان، دلیل تغلیظ دیه و تشدید مجازات و تأخیر اجرای حکم را احترام اماکن یاد شده، ذکرکرده‌اند و حفظ احترام آن اماکن، به دلیل روایات و سایر دلایلی که نقل شد، واجب و غیر قابل انکار است در موضوع تأخیر و سقوط مجازات، اصل احتیاط و احادیث مربوط به درء حد نیز، این دیدگاه را تقویت می‌نماید.
واژه‌های کلیدی: تاخیر مجازات، تشدید مجازات، تغلیظ دیه، سقوط مجازات، قوانین کیفری در مکان