ولایت فقیه، قدرت و نظارت از دیدگاه امام خمینی (ره)

توضیح

در این نوشتار پرسش اصلی این است که حضرت امام، برای جلوگیری از سوءاستفاده ولی فقیه از قدرت چه ساز و کاری را پیشنهاد می‌کند؟ آیا بر ولی فقیه نظارتی قابل اعمال است ؟ برای پاسخ گفتن بدین پرسش در بخش اول پایان‌نامه دو نگرش سنت‌گرایانه و نوگرایانه درباره قدرت و مهار آن از یکدیگر باز شناخته شده است ، براساس نگرش سنت‌گرایانه قدرت ، به خودی خود، خیر است و فسادآور نیست . بنابراین برای مهار قدرت باید از سازوکارهای درونی بهره گرفت . متقابلا در چارچوب نگرش نوگرایانه، قدرت فسادآور است و باید از سازوکارهای بیرونی برای مهار آن بهره جست . بخش دوم به بررسی نظریه حضرت امام در این باره اختصاص یافته است حضرت امام براساس نگرش عرفانی - اخلاقی خود، قدرت را ذاتا خیر و کمال و منشا فشاد را عدم تهذیب نفس می‌داند. بنابراین حاکم باید "عادل" باشد تا از قدرت سوءاستفاده نکند. اما نظارت بر او لازم نیست در عین حال، چون عدالت با خطا منافاتی ندارد، سازوکارهایی برای جلوگیری از خطای ولی فقیه وجود دارد که مهمترین آنها "مشورت " است . ویژگی این سازوکارها این است که برای ولی فقیه الزام‌آور نیستند. با این حال حضرت امام، با فرض وجود فاصله‌ای میان ولی فقیه و نهاد دولت ، نظارت بر آن را از سوی مردم ممکن و لازم می‌شمارد. بنابراین حضرت امام ضمن آنکه همانند سنت‌گرایان راس هرم سیاسی را از دسترس نظارت بیرون می‌داند، با تفکیک میان جایگاه ولی فقیه و نهاد دولت ، به مانند نوگرایان، امکان نهادینه شدن قدرت سیاسی و نظارت بر آن را فراهم می‌سازد.
واژه‌های کلیدی: ولایت فقیه، نظارت، خمینی روح الله، عدالت، حکومت، نوگرایی، قدرت سیاسی.