کرامت انسانی در فقه اسلامی از منظر آیات قرآنی (فایل منبع موجود نیست)

توضیح

از همان آغاز موجودیت بشر موضوع کرامت و ارج نهادن به انسان در همه زمانها و مکانها مطرح بوده است؛ حتی می توان نشانه هایی از این موضوع را در بین انسانهای نخست (آدم های اولیه) یافت؛ چرا که خصلت های ذاتی و الهی وار این موجود چنین مهمی را ایجاب می کرده است اما با ظهور ادیان الهی و ابراهیمی این مساله جامع تر و اساسی تر روایت شده است. در آیاتی چند از تورات، به موضوع کرامت اشاراتی شده است که برای نمونه برخی از آنها را ذکر می کنیم: «شما همگی مقدس هستید؛ زیرا من به عنوان پروردگار شما، مقدسم . (لاویان :192) پروردگار، تو را برای انسانهایی مبعوث کرد که در نزدش مقدس هستند؛ به شرط اینکه همانگونه که به تو سوگند یاد کردند، فرمانهای او را اجرا کنند و در مسیر او قدم بردارند (9:29) در مسیحیت مبنای کرامت انسان را نظریه « Dei imago می دانند. در آیه 26 از کتاب اول سفر پیدایش تورات آمده است که:«خدا انسان را به صورت خود آفرید. و این فرمایش نمی رساند مگر ارزش و کرامت انسانی را تماس اکویناس دانشمند مسیحی به این نتیجه رسید که ادمیزاد و انسانها دارای روح کامل ومستقل و دارای عقل و ارادی در اراده هستند که به انها امکان شناخت بیستر و کامل و مستقیم از اتفاقات پیرامون و ابزاز علاقه به پروردگار وخد ا را می دهد در دین اسلام که کاملترین دین است مبحث های فراوانی هست که می شود از انها به این درک رسید که انسان وبشر بعد از دمیدن روح از طرف خالق هستی بر انها در جایگاهی شامخ وبی بدیل قرار گرفته است . و درنتیجه رسیدن به این مقام از طرف پروردگار اثرات و جایگاهی ارزشمند را برای ان بدنبال داشته است .که این کرامت ای که ذاتی است و از طرف پروردگار تنفیض شده است در حالی که بر پایه حق قرار گرفته است انسان مکلف به حفظ و صیانت است و وطیفه حفاظت و سیانت از ان برعهد ه همه مسلمانان بلکه دیگر بندگان خدا گذاشته شده است .اما به لحاظ سنت ها و فرهنگ ها نیز طول تاریخ همیشه سخن از موضوع « کرامت انسانی بوده است و هر چند این مضوع شاید به مثل صورت فعلی و مدون ترسیم نشده است و اما در حال حاضر این موضوع مورد دقت و ریزبینی قرار گرفته است و چنانچه که در اسناد حقوق بین الملل بشر از جمله میثاق نامه ها و اعلامیه حقوق بشر و سایر اسناد که در نیمه دوم سده بیستم تصویب شده اند مثل کنوانسیون حمایت از زندانیان جنگی و افراد غیرنظامی در زمان جنگ، معاهده منع تبعیض نژادی و تبعیض زنان، کنوانسیون پیشگیری از شکنجه و دیگر رفتارهای غیر انسانی و توهین آمیز،معاهده ترغیب حقوق کودک و حمایت از ناتوانان روانی و جسمانی و بسیاری دیگر از معاهدات به این وصف انسانی اشاره شده است.چندین سال قبل در اوج فجایع هولناک جنگ جهانی دوم، کارل ویکس در مقاله ای با عنوان کرامت انسان در فصلنامه غذایی آمریکا، کرامت انسان را محور دموکراسی عنوان و با اشاره به این مطلب گفته بود که در حال حاضر کرامت مردمان هلند، نروژ و دانمارک که تحت اشغال بودند توسط جنگ افروزان نقض می شوند. کرامت در لغت، ارزش، حرمت، حیثیت، بزرگواری، عزت، شرافت، انسانیت، شأن، مقام، موقعیت آمده است.(دهخدا، ،1390 ،فرهنگ متوسط دهخدا، جلد1 ،انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ دوم، ص 2268 باید گفت که کرامت درکتب لغت دارای معانی زیادی است، فصل مشترک آنها، معنای شرافت، بزرگی، ارجمندی و ارزشمندی است، بطوریکه این معنی در همه صیغه های آن شده است که با اندک توجهی میتوان بدین معنی پی برد. در لسان العرب ذیل ماده "کرم"آمده است: کریم کسی یا چیزی است، که دارنده انواع مظاهر خیر و شرف و فضائل باشد. معنای کرم نقیض و معکوس لوم (پستی) می باشد؛ این لفظ برای همه موجودات بکار می رود ولی در انسان اصل است(ابن منظور محمد، 1408 ،لسان العرب، تعلیقه: علی شیرازی، داراالحیاء التراث، بیروت، ج2 ، ص 342( کرامت ذاتی، شرافت و حیثیتی است که تمامی انسانها به جهت انسان بودن به طور فطری و یکسان از آن برخوردارند و از نگاه دینی این حق، از بدو خلقت حتی برای جنین انسان هم ثابت است.فصلنامه پژوهشهای فقه و حقوق اسلامی، سال دوازدهم، شماره چهل و چهار، تابستان 95 ،ص 139( قرآن کریم ساختار وجودی انسان را بهترین ساختار وجودی دستگاه آفرینش می‌داند و می‌فرماید:و لقد خلقنا الانسان فی أحسن تقویم.(تین،95/4) و خداوند همه مواهب زمین را برای او آفریده است و او را به عنوان نماینده و جانشین خود در زمین قرار داده:انی جاعل فی الارض خلیفه.(بقره،2/30) و از همین روی،در بین تمام آفریده‌های جهان،او را با کرامت خاص،مقام ویژه‌ای بخشیده و فرمود:و لقد کرّمنا بنی آدم.(اسراء،17/70) آدمی خلیفه خدا در زمین و عهده‌دار شکوفا سازی امانت‌هایی است که در نهان خانه ضمیرش جای دارد.انسان دارای ظرفیت بی‌حد و استعداد بی‌نهایت و خواهان رسیدن به نامحدود است. خداوند در قرآن می‌فرماید:أخرجکم من بطون امهاتکم لاتعلمون شیئاً.(نحل،16/78) یعنی شما را از شکم مادران خارج ساختیم در حالی که هیچ چیز نمی‌دانستید.این همان مرتبه استعداد محض است که در دفتر وجودی انسان وجود دارد و باید به فعلیت برسد.بررسی بعضی از ایات قرانی که در ان به خلق انسانها گفته شده است می توان نشاندهنده جایگاه و ارزش مقام ادمیزاد باشد خدا خلق انسان ها را به روشی کامل ودقیق برای خود میداند به طور مثال ذر ایاتی بسیاری مثل ایه قال یا ابلیس ما منعک أن تسجد لما خلقت بیدی ( در مورد افرینش انسان ها به شطزان گفته می شود که من خود با دو دست خود باعث خلقت و افرینش این بندگان گردیده ام که خود نشان دهنده جایگاه شامخ و رفیع است که در درگاه خداوند دارد .و حتی در برخی ایات دیگر به جایگاه ملکوتی انسان اشاره میکند و انرا از خود میداند همه این مبحث ها بیانگر ونشاندهنده ارزش و جایگاه وخلقت انسان در نظر خداوند دارد و حتی در ایه شریف میفرماید فإذا سوّیته و نفخت فیه من روحی فقعوا له ساجدین.
واژه‌های کلیدی: کرامت انسانی، فقه اسلامی، ایات قران