کنترل جمعیت و تنظیم خانواده از دیدگاه اسلام

توضیح

کنترل جمعیت، که معمولاً در سطح کلان اجتماعی مطرح می‌شود، گونه‌ای از سیاست جمعیتی است که با در نظر گرفتن امکانات اقتصادی و طبیعی کشور و جامعه، در پی کاهش جمعیت می‌باشد. سیاست تنظیم خانواده نیز به مجموعه‌ای از تدابیر و برنامه‌ها اطلاق می‌شود که به خانواده اجازه و امکان می‌دهد تا تعداد معینی از اولاد را دارا باشند. بر این اساس، برنامه‌ریزان مسایل اقتصادی و اجتماعی تلاش می‌کنند تا رشد جمعیت را با توجه به منابع، امکانات و محیط زیست جامعه، کنترل نمایند. بررسی آموزه‌های اسلامی نشان می‌دهد که مقتضای ادله اولیه، مطلوبیت تکثیر اولاد و افزایش نسل مسلمانان است؛ ولی به اقتضای حکم ثانوی و در شرایط خاص، جلوگیری از رشد جمعیت می‌تواند رجحان داشته باشد، و یا حتی وجوب آن احراز می‌گردد. در بعد فردی، مهم‌ترین دلیل جواز کنترل جمعیت، روایات عزل می‌باشد. در جنبه اجتماعی و در سطح جامعه نیز اگر رشد جمعیت، دولت و حاکم اسلامی را در تنگنای اقتصادی و اجتماعی قرار دهد، و موجب اختلال نظام گردد، دولت اسلامی می‌تواند با تشخیص کارشناسان خود، جلوی رشد جمعیت را بگیرد، و حاکم اسلامی در این زمینه از اختیارات بسیاری برخوردار است. پس از اثبات جواز کنترل جمعیت در شرایط خاص، می‌توان روش‌های پیشگیری از بارداری را نیز بررسی کرد. علاوه بر روش عزل، که دلایل جواز آن در این پژوهش تقویت و تأیید گردیده است، سایر روش‌های طبیعی، شیمیایی و هورمونی هم تا زمانی که با مشکل فقهی مانند ضرر، لمس و نظر غیر، همراه نباشد، برای ممانعت از انعقاد نطفه جایز است. اما روش‌هایی که موجب سقط و دفع نطفه می‌شود حرام است. عقیم نمودن مرد یا زن نیز از نظر بیشتر فقهای معاصر حرام است؛ اگرچه برخی از فقها این عمل را در صورت داشتن غرض عقلایی و یا در صورت داشتن فرزندان متعدد، جایز دانسته‌اند.
واژه‌های کلیدی: کنترل جمعیت، تنظیم خانواده