تعهد به نفع ثالث و تعهد به فعل ثالث در نظام حقوقی ایران

توضیح

بی شک اصل حاکمیت اراده از بدیهی ترین و مهم ترین اصول پذیرفته شده و مسلم حقوقی در جوامع و نظام های مختلف حقوقی در سرتاسر جهان است. و برای همه آشکار است که بدون اراده افراد نمی توان به نفع یا بر علیه آنان اقدامی انجام داد. و نیز هیچ شخصی ناخواسته ملزم به قبول تعهد یا تحمل ضرری نباشد. در این پژوهش به بررسی نهاد تعهد به نفع شخص ثالث و تعهد به فعل شخص ثالث در نظام حقوقی ایران پرداخته شده است و با تحلیل حقوقی این نهاد از حیث ماهیت و آثار و احکام آن سعی شده است تا مشخص شود آیا به اصل ظاهر خدشه ناپذیر حاکمیت اراده استثناء یا استثنائاتی وارد است یا خیر؟ و این اصل نیز تابع قاعده( ما من عام الا و قد خص) می باشد یا خیر؟ و در صورت امکان تا چه حدی این اصل، استثناء پذیرفته است که در خصوص موضوع نظرات و عقاید علمای حقوق و فقها در حد توان بیان شده است. عمده مطالب در این مقال پرداختن به وجود یا عدم وجود چنین قاعده ای در حقوق ایران و بیان مطالبی پیرامون حدود و ثغور این قاعده و اختصاصا پیرامون ماده196 قانون مدنی و برخی مواد دیگر قانون مدنی و نیز بحثی پیرامون بیمه عمر می باشد که به آن ها پرداخته خواهد شد. تعهد به فعل ثالث در قانون مدنی عنوان خاصی ندارد، فقط در تعریف شرط فعل در پایان ماده234 قانون مدنی آمده است: « شرط فعل آن است که اقدام یا عدم اقدام بر یکی از متعاملین یا بر شخص خارجی شرط شود». تعهد به فعل ثالث به عنوان یک تاسیس سودمند حقوقی می تواند مبنای بسیاری از قراردادهای مدنی و تجاری همچون ضمانت اعیان، ضمانت حسن انجام کار، تضمین قراردادهای پیمان کاری، بیمه و امثال آن قرار گیرد. از آنجا که این تاسیس حقوقی هیچ تعهدی برای شخص ثالث قبل از تنفیذ ایجاد نمی نماید. بر خلاف ظاهر آن موجب انحراف از اصل نسبی بودن قراردادها نمی شود. در این نگارش آثار ایجاد شده بر طرفین عقد در انعقاد چنین عقدی از جنبه های فقهی با تلفیق مباحث حقوقی بررسی می شود.و مبانی استدلالی و آثار و جوانب کاربردی این دو نهاد حقوقی مورد بررسی قرار می گیرد.
واژه های کلیدی: نفع، تعهد، فعل، تضمین فعل ثالث، متعهد